Trước khi bắt đầu viết văn bản nghị luận phân tích và đánh giá một tác phẩm truyện, điều quan trọng là phải hiểu rằng mỗi độc giả có thể có những cảm nhận và quan điểm riêng. Việc chia sẻ những cảm nhận này thông qua bài nghị luận đòi hỏi sự làm rõ về chủ đề của truyện cũng như các yếu tố nghệ thuật đặc sắc. Kiến thức về thể loại văn học sẽ là công cụ hữu ích để bạn thực hiện nhiệm vụ này một cách thuyết phục.
Yêu cầu cơ bản của một bài nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện:
- Giới thiệu tác phẩm một cách ngắn gọn (nhan đề, tác giả) và đưa ra nhận định khái quát ban đầu.
- Tóm tắt cốt truyện vừa đủ để người đọc nắm được nội dung chính.
- Phân tích chi tiết và rõ ràng các khía cạnh của tác phẩm (chủ đề, yếu tố nghệ thuật, tác dụng của chúng) bằng chứng cụ thể, sinh động.
- Đưa ra đánh giá dựa trên lý lẽ và bằng chứng thuyết phục.
- Khẳng định giá trị của tác phẩm.
Để hiểu rõ hơn về cách tiếp cận một bài nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện, chúng ta có thể tham khảo bài viết “Giá trị hay là sự vô giá của quà tặng trong truyện ngắn Quà Giáng sinh của O.Hen-ry”. Bài viết này cho thấy cách một tác phẩm có thể được mổ xẻ từ nhiều góc độ khác nhau, từ cốt truyện, nhân vật, tình huống truyện đến lời thoại và lời kết, tất cả đều dựa trên những dẫn chứng cụ thể từ văn bản.
Câu hỏi thảo luận:
- Vấn đề chính được bàn luận trong bài viết mẫu là gì?
- Bài nghị luận cung cấp cho người đọc những tri thức gì về truyện ngắn “Quà Giáng sinh”?
- Tác giả đã triển khai các luận điểm theo trình tự nào?
Việc trả lời những câu hỏi này sẽ giúp bạn hình dung rõ hơn về cấu trúc và cách thức triển khai một bài nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện.
Thực hành viết:
-
Chuẩn bị: Chọn một tác phẩm truyện mà bạn yêu thích và gợi cho bạn nhiều suy ngẫm. Đọc lại tác phẩm để nắm bắt nội dung và xác định các yếu tố hoặc vấn đề cần phân tích, đánh giá.
-
Tìm ý, lập dàn ý:
-
Tìm ý:
- Tại sao bạn chọn tác phẩm này? Điều gì khiến bạn yêu thích nó?
- Câu chuyện diễn ra như thế nào?
- Chủ đề của truyện là gì?
- Truyện có những nét đặc sắc nào về nghệ thuật?
- Những câu, đoạn nào cần được trích dẫn và phân tích để làm sáng tỏ chủ đề và các yếu tố nghệ thuật?
- Bạn có nhận xét, đánh giá như thế nào về thành công và hạn chế của tác phẩm?
-
Lập dàn ý: Sắp xếp các ý đã tìm được vào từng phần của bài viết theo gợi ý:
- Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và lý do lựa chọn.
- Thân bài:
- Tóm tắt nội dung chính.
- Phân tích, đánh giá chủ đề dựa trên dẫn chứng từ tác phẩm.
- Phân tích, đánh giá các yếu tố nghệ thuật đặc sắc (cốt truyện, nhân vật, tình huống, ngôn ngữ,…) bằng chi tiết tiêu biểu.
- Kết bài: Tóm lược nhận định, khẳng định giá trị tác phẩm và mở rộng ý tưởng.
-
Dưới đây là dàn ý tham khảo phân tích truyện “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, một tác phẩm điển hình về vẻ đẹp của con người và nghệ thuật thư pháp truyền thống:
Mở bài:
- Giới thiệu Nguyễn Tuân và vị trí của ông trong văn học Việt Nam.
- Giới thiệu chung về tác phẩm “Chữ người tử tù”.
Thân bài:
- Tình huống truyện đặc biệt: Gặp gỡ giữa tử tù Huấn Cao và viên quản ngục trong nhà lao.
- Vẻ đẹp nhân vật:
- Huấn Cao: Nghệ sĩ tài hoa, anh hùng có khí phách, người có thiên lương.
- Quản ngục: Tấm lòng biệt nhỡn liên tài, yêu thích chữ nghĩa.
- Cảnh cho chữ: “Cảnh tượng xưa nay chưa từng có” – không gian, thời gian, hành động và ý nghĩa.
Kết bài:
- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
- Cảm nhận chung về giá trị của tác phẩm.
- Viết: Dựa vào dàn ý để viết thành bài văn hoàn chỉnh.
Bài viết tham khảo (trích đoạn):
“Nguyễn Tuân được đánh giá là ‘nhà văn lớn, một nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp’, ông có vị trí và ý nghĩa quan trọng đối với nền văn học Việt Nam. Trước cách mạng ông thoát li hiện thực, tìm về một thời vang bóng, tập ‘Vang bóng một thời’ chính là tập truyện tiêu biểu nhất cho phong cách của ông trước cách mạng. Trong đó ta không thể không nhắc đến ‘Chữ người tử tù’ với niềm trân trọng thú viết chữ tao nhã truyền thống…”
(Tiếp tục triển khai phân tích theo dàn ý đã lập).
- Chỉnh sửa, hoàn thiện:
- Đọc lại bài và chỉnh sửa ở hai cấp độ: ý lớn và chi tiết.
- Rà soát xem các ý trong dàn ý đã được triển khai thành các đoạn văn mạch lạc chưa.
- Kiểm tra xem các luận điểm đã được chứng minh bằng chi tiết cụ thể từ văn bản chưa.
- Đảm bảo tuân thủ các quy định về chính tả và ngữ pháp.
- Chú ý sử dụng từ Hán Việt một cách chính xác.
Qua quá trình này, bạn sẽ tạo ra một bài nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện sâu sắc, giàu tính thuyết phục và thể hiện được quan điểm cá nhân của mình.
