Điều 15 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2009) quy định rõ ràng những loại hình tác phẩm nào được bảo hộ và không được bảo hộ. Việc hiểu rõ những trường hợp loại trừ này là vô cùng quan trọng để xác định phạm vi bảo hộ quyền tác giả và tránh những tranh chấp không đáng có. Dưới đây là phân tích chi tiết về các trường hợp không được bảo hộ quyền tác giả và lý do Vì Sao Tác Giả lại không được hưởng quyền này trong những trường hợp đó.
- Tin tức thời sự thuần túy đưa tin:
Đây là những thông tin đơn thuần về các sự kiện, biến cố diễn ra hàng ngày. Điểm mấu chốt vì sao tác giả không được bảo hộ ở đây là sự thiếu vắng yếu tố sáng tạo. Việc chỉ đơn giản thuật lại một sự kiện, dù có sử dụng ngôn ngữ trau chuốt đến đâu, cũng không thể coi là một tác phẩm sáng tạo mang tính cá nhân. Quyền tác giả hướng đến việc bảo vệ những biểu đạt độc đáo, riêng biệt của tác giả, chứ không phải là những thông tin khách quan mà ai cũng có thể tiếp cận và trình bày theo cách tương tự.
- Văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính, văn bản khác thuộc lĩnh vực tư pháp và bản dịch chính thức của văn bản đó:
Lý do vì sao tác giả (trong trường hợp này là cơ quan soạn thảo) không được bảo hộ quyền tác giả đối với các văn bản này nằm ở mục đích và quy trình tạo ra chúng. Các văn bản pháp luật là sản phẩm của một quá trình xây dựng, thẩm định phức tạp, với sự tham gia của nhiều cá nhân và tổ chức. Mục đích của chúng là để truyền tải thông tin pháp lý, đảm bảo tính minh bạch và khả năng tiếp cận của mọi người dân. Việc bảo hộ quyền tác giả sẽ gây khó khăn cho việc phổ biến, trích dẫn và sử dụng các văn bản này, đi ngược lại mục tiêu ban đầu.
- Quy trình, hệ thống, phương pháp hoạt động, khái niệm, nguyên lý, số liệu:
Những đối tượng này bị loại trừ khỏi phạm vi bảo hộ quyền tác giả vì sao tác giả không thể chứng minh được tính sáng tạo đặc thù và hình thức thể hiện vật chất cụ thể. Quyền tác giả bảo vệ cách thức một ý tưởng được thể hiện, chứ không bảo vệ ý tưởng đó. Một quy trình sản xuất, một phương pháp tính toán hay một nguyên lý khoa học là những ý tưởng trừu tượng, không mang tính biểu đạt cá nhân cụ thể. Hơn nữa, việc bảo hộ quyền tác giả đối với những đối tượng này sẽ hạn chế sự phát triển của khoa học, kỹ thuật và kinh tế, bởi vì người khác sẽ bị cấm sử dụng và cải tiến chúng.
Mục đích chính của việc bảo hộ quyền tác giả là bảo vệ quyền lợi của tác giả bằng cách cho phép họ độc quyền khai thác và sử dụng tác phẩm của mình. Tuy nhiên, trong những trường hợp nêu trên, việc bảo hộ quyền tác giả sẽ gây ra những tác động tiêu cực đến xã hội, hạn chế sự tiếp cận thông tin và sự phát triển của cộng đồng. Đó là lý do vì sao tác giả không được hưởng quyền tác giả đối với những đối tượng này. Việc loại trừ này nhằm đảm bảo sự cân bằng giữa lợi ích của tác giả và lợi ích chung của xã hội.
