Tố Hữu, một nhà thơ lớn của dân tộc, đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả bởi những vần thơ chan chứa lý tưởng cao đẹp, tình yêu thương con người và niềm tin mãnh liệt vào tương lai. Bài thơ “Từ Ấy” không chỉ là khoảnh khắc bừng ngộ của nhà thơ trước ánh sáng cách mạng, mà còn là tiếng lòng của một người cộng sản trẻ tuổi, khao khát hòa mình vào cuộc đời và cống hiến hết mình.
Ảnh: Nhà thơ Tố Hữu, biểu tượng của văn học cách mạng Việt Nam, thời thanh niên tràn đầy nhiệt huyết.
Trong cuộc đời mỗi người, ắt hẳn sẽ có những khoảnh khắc thiêng liêng, trọng đại. Với người mẹ, đó là tiếng khóc chào đời của đứa con bé bỏng. Với những người yêu nhau, đó là lần gặp gỡ đầu tiên, như đã quen biết từ lâu. Với Tố Hữu, giây phút hạnh phúc nhất là khi tìm thấy con đường đúng đắn, bắt gặp ánh sáng lý tưởng của Đảng. Đó là sự kiện đánh dấu bước ngoặt lớn trong cuộc đời một thanh niên yêu nước đầy nhiệt huyết và hoài bão. Bước vào Đảng khi tuổi đời còn rất trẻ – mười bảy tuổi, Tố Hữu đã sớm cảm nhận được những thay đổi kỳ diệu trong tâm hồn và nhận thức.
“Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim.”
Cụm từ “Từ ấy” được đặt ở vị trí mở đầu bài thơ, tạo nên một ranh giới rõ ràng, chia cắt cuộc đời nhà thơ thành hai giai đoạn. Nó đánh dấu sự khác biệt trong con người Tố Hữu. Trước “Từ ấy” là một cuộc sống bế tắc, cô đơn và chán chường.
Ảnh: Minh họa tâm trạng bế tắc, hoang mang của thanh niên trước cách mạng, đối lập với sự bừng sáng sau này.
“Từ ấy” khép lại những ngày dằn vặt, đau khổ và tăm tối, mở ra một cuộc sống mới đầy hứa hẹn. Nó toát lên từ sức sống mãnh liệt bên trong, từ sự thức tỉnh kỳ diệu. Tố Hữu ghi lại khoảnh khắc đổi thay ấy bằng những hình ảnh giàu tính biểu tượng: “bừng nắng hạ” – thứ ánh nắng rực rỡ, tươi sáng, chiếu rọi mọi nơi, đặc biệt là những ngõ ngách sâu kín nhất của tâm hồn, trí tuệ và nhận thức. “Mặt trời chân lý” là hình ảnh ẩn dụ cho lý tưởng Đảng, có sức mạnh cảm hóa, lay động và thức tỉnh không chỉ nhận thức, lý trí mà cả tình cảm, con tim của nhà thơ.
Sự thay đổi diễn ra nhanh chóng, giống như người đang sống trong đêm tối mịt mùng, tâm hồn khô cằn bỗng chốc được chiếu sáng bởi ánh đèn pha mạnh mẽ, mọi vật hiện ra rõ ràng đến từng chi tiết, và cảm xúc trào dâng. Niềm vui sướng thật sự vỡ òa khi nhà thơ có một cuộc sống mới tươi vui, rộn rã:
“Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim”
Hình ảnh so sánh “hồn thơ – vườn hoa lá” diễn tả trọn vẹn cuộc sống, sức sống dạt dào, sinh sôi. Những xao xuyến, hứng khởi trong tâm hồn sâu kín của nhà thơ được phơi bày một cách sống động. Đó là một cuộc sống đầy màu sắc, âm thanh và hương vị: màu xanh yên bình của lá, của hoa, hương thơm ngát của hoa và tiếng chim hót rộn ràng. Tất cả những âm vang của cuộc sống được nhà thơ chắt lọc để nuôi dưỡng sức sống của tâm hồn. Nó được đẩy lên đến ngưỡng cao nhất. Bằng việc sử dụng các tính từ chỉ mức độ như “bừng”, “chói”, “rất”, “đậm”, “rộn”, Tố Hữu cho ta thấy sự say mê, ngây ngất của người chiến sĩ cộng sản khi bước theo ánh sáng lý tưởng của đời mình.
Ghi lại bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời, nhưng nhà thơ không hề gượng ép, mà vẫn giữ giọng thơ nhẹ nhàng, dứt khoát, thấm đẫm cảm xúc vui tươi, tha thiết như mạch sống lan tỏa khắp nơi, ngay cả những nơi sâu kín nhất. “Từ ấy” là sự đánh dấu một cuộc đời thay đổi, cao hơn là sự hồi sinh của một con người. Từ đây, sức sống đó sẽ được nhân lên mạnh mẽ, tâm hồn sẽ như một vườn hoa lá: trong sáng, hồn nhiên.
Sau những phút giây sung sướng nhận ra lý tưởng cao cả, người chiến sĩ cộng sản cần xác định một tâm thế, một hành động xứng đáng. Đó trước hết là ý thức trách nhiệm trước cuộc đời. Nhà thơ thay lời cái tôi chiến sĩ để nói lên tâm nguyện, khát vọng ấy:
“Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời.”
Con người cá nhân đến đây tan biến dần, nhường chỗ cho cái tôi rộng lớn – cái tôi hướng đến cuộc đời và mọi người. Những ích kỷ, hẹp hòi ngăn cách cái tôi đến với mọi người không còn nữa, con đường hòa nhập rộng mở thênh thang. Để làm được điều đó, cần phải đấu tranh, cân nhắc, lựa chọn bằng ý thức trách nhiệm xuất phát từ sự chân thành, tự nguyện. “Tôi” – nhà thơ tự “buộc lòng mình với mọi người”. Đó là thái độ dứt khoát, mạnh mẽ, được xác định bởi lý trí sáng suốt. Mối dây ràng buộc với mọi người đã xóa bỏ sự đối lập chất chứa, đầy căm phẫn ngự trị trong tâm hồn “tôi” trước đây, đồng thời thiết lập tình yêu thương, gắn kết giữa người và người. Đó là sự cảm thông, chia sẻ trước nỗi đau, niềm vui của bao kiếp người. Tinh thần tự nguyện “buộc” để tạo nên “khối đời”, gần gũi, mạnh mẽ là mục đích cuối cùng, nâng cao phẩm chất của người cách mạng. Tình nhân ái làm cho mỗi người hòa vào cuộc đời, trở thành con người theo đúng nghĩa của nó.
Khổ thơ cuối tiếp tục nhấn mạnh ý thức trách nhiệm của con người cụ thể trước cuộc đời rộng lớn:
“Tôi đã là con của vạn nhà
Là em của vạn kiếp phôi pha
Là anh của vạn đầu em nhỏ
Không áo cơm cù bất cù bơ”
Ba từ “là” xuất hiện liên tiếp trong đoạn thơ như lời khẳng định chắc nịch, rắn rỏi, dứt khoát cho sự hòa nhập tuyệt đối. Người chiến sĩ đã ở giữa cuộc đời và mọi người, rất khiêm tốn mà không làm mất đi vẻ tự nhiên vốn có: là con của gia đình, là em của kiếp đời phôi pha, là anh của các em thơ nghèo khổ, đói cơm rách áo. Khối đời to lớn ở đây tạo bởi từng số phận với những cảnh ngộ riêng. Nhà thơ bắt gặp cuộc đời mình trong những mảnh đời cơ cực ấy. Số từ được sử dụng tăng dần từ “một”, “mọi”, “trăm”, “khối”, “vạn” như mở rộng khối đời, đồng thời kết nối tình cảm yêu thương, gắn bó giữa họ. Ở đó không còn là sự cảm thông, mà cao hơn, nhà thơ tự thấy mình là thành viên của một gia đình rộng lớn, phải truyền cho họ tình yêu và trách nhiệm trước số phận của mình, phải chiến đấu để đem lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho gia đình, cho mọi người, và dìu dắt, bảo ban những em thơ. Đến đây, phẩm chất của người cách mạng được soi sáng. Tâm hồn, nhận thức, quan hệ đều được soi chiếu nhờ ánh sáng lý tưởng Đảng. Nếu không có sự trải nghiệm, người cộng sản – nhà thơ không thể có những thay đổi lớn lao như vậy.
“Từ Ấy” là bản đàn dạo khúc vui đầu tiên của người cộng sản khi gặp lý tưởng Đảng. Đó là lúc tâm hồn được hồi sinh, trí tuệ bừng sáng, nhận thức trách nhiệm lớn lao với cuộc đời. Thơ Tố Hữu hay khi kết hợp sâu sắc lý tưởng cộng sản, tình thương yêu con người và niềm vui hướng về tương lai. “Từ Ấy” đã kết tinh cái hay ấy và tạo nên sức hút lớn đối với những con người chân chính đã và đang đi theo lý tưởng của mình. Nhà thơ khơi lên lòng nhiệt huyết, quyết tâm của biết bao thế hệ để họ hôm nay và mai sau thực hiện ước nguyện xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn.
