Giá trị gia đình truyền thống Việt Nam là một hệ thống các nguyên tắc, niềm tin và phong tục lâu đời, đóng vai trò then chốt trong việc định hình xã hội và văn hóa Việt Nam. Những giá trị này, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, không chỉ là nền tảng cho sự gắn kết gia đình mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến cách mỗi cá nhân sống và tương tác với cộng đồng.
1. Ảnh Hưởng của Nho Giáo
Giá trị gia đình truyền thống Việt Nam chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Nho giáo. Trong suốt hàng nghìn năm dưới ách đô hộ của Trung Quốc, văn hóa Việt Nam đã tiếp thu những tư tưởng triết học của Khổng Tử. Nho giáo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy tắc ứng xử, tôn kính tổ tiên và kính trọng người lớn tuổi. Thay vì đề cao thành tựu cá nhân, Nho giáo tập trung vào nghĩa vụ của mỗi người đối với gia đình và xã hội.
2. Các Giá Trị Gia Đình Cốt Lõi
Trong gia đình Việt Nam truyền thống, các thành viên thường đặt vai trò, quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong tập thể lên trên mong muốn cá nhân. Gia đình Việt Nam thường theo mô hình gia đình mở rộng, bao gồm nhiều thế hệ sống chung dưới một mái nhà: ông bà, cha mẹ, con cái, dâu rể, và anh chị em chưa kết hôn. Trong gia đình này, sự kính trọng đối với người lớn tuổi là điều quan trọng nhất. Các quyết định lớn trong gia đình thường do ông bà và cha mẹ đưa ra.
Trong nhiều thế kỷ, giá trị gia đình truyền thống Việt Nam được thể hiện qua việc hoàn thành các vai trò truyền thống của người đàn ông và người phụ nữ trong gia đình. Người đàn ông, với vai trò là trụ cột gia đình, có quyền hành tuyệt đối trong nhà. Vì là người kiếm tiền chính, anh ta thường không phải làm việc nhà hoặc nấu ăn. Sau giờ làm việc, anh ta có thể thư giãn và nghỉ ngơi. Tuy nhiên, người cha cũng có trách nhiệm điều hành gia đình một cách khôn ngoan và công bằng để xứng đáng với vị trí được tôn trọng của mình.
Việc có con trai trong gia đình được xem là điều “phải có” vì con trai cả sẽ đảm nhận trách nhiệm của cha khi ông qua đời. Một gia đình không có con trai để nối dõi tông đường thường bị cho là sẽ biến mất vĩnh viễn.
3. Vai Trò của Người Phụ Nữ
Trong xã hội phụ hệ, người phụ nữ Việt Nam có ít quyền hơn và thường giữ vị trí thứ yếu trong gia đình. Phụ nữ được nuôi dạy theo một khuôn khổ kỷ luật nghiêm ngặt và thường ít được học hành hơn nam giới.
alt: Người mẹ Việt Nam nấu cơm, biểu tượng của sự đảm đang và vun vén gia đình
Sau khi kết hôn, người phụ nữ trở thành người nội trợ và người mẹ. Cô ấy phải phụ thuộc vào chồng, chăm sóc con cái và thậm chí cả cháu chắt, cũng như thực hiện tất cả các công việc gia đình. Ngay cả khi không hạnh phúc trong hôn nhân, thay vì chấp nhận ly hôn, gia đình thường khuyến khích cô ấy hy sinh và chịu đựng những khó khăn của cuộc hôn nhân vì lợi ích của con cái.
4. Bữa Cơm Gia Đình
Bữa cơm gia đình có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong văn hóa Việt Nam. Nó là một phần không thể thiếu của một gia đình hạnh phúc, đặc biệt là khi mọi người ngày càng bận rộn với công việc. Ở các thành phố lớn như Hà Nội hay TP.HCM, cha mẹ thường rất bận rộn. Họ phải dậy sớm để đưa con đến trường trước khi đi làm. Trong quá khứ, người vợ thường chuẩn bị bữa sáng cho cả gia đình, nhưng truyền thống này đã bị xao nhãng phần nào do quỹ thời gian hạn hẹp.
Ngày nay, giá trị của bữa cơm gia đình vẫn được đánh giá cao, vì bữa tối là cơ hội để các thành viên chia sẻ và trò chuyện sau một ngày làm việc vất vả. Đó là lý do tại sao các nhà hàng vẫn còn xa lạ với nhiều người và gia đình ở Việt Nam. Đối với nhiều người, bữa cơm gia đình là một cách để giữ cho gia đình hạnh phúc. Bữa ăn không chỉ đơn thuần là bữa trưa hay bữa tối; nó còn mang ý nghĩa về tình cảm, sự cảm thông, sẻ chia và quan tâm lẫn nhau. Trong nhiều gia đình Việt Nam, người vợ biết những món ăn yêu thích của chồng hoặc con cái. Sau đó, họ cố gắng nấu những món đó thường xuyên nhất có thể hoặc ít nhất là vào những dịp đặc biệt.
5. Mối Quan Hệ Giữa Cha Mẹ và Con Cái
Trong gia đình Việt Nam, sự vâng lời và kính trọng là những đức tính truyền thống mà trẻ em được dạy dỗ. Kỷ luật và hình phạt thể chất được coi là những biện pháp chấp nhận được đối với sự bất tuân. Khi cha mẹ già yếu, con cái có trách nhiệm chăm sóc họ để đền đáp công ơn sinh thành và dưỡng dục.
alt: Đại gia đình Việt Nam quây quần bên nhau, tượng trưng cho sự gắn kết và truyền thống
Con trai và con gái không được tự do làm những gì mình muốn. Tuy nhiên, con gái thường chịu sự giám sát chặt chẽ hơn. Các hình thức hẹn hò và lãng mạn theo kiểu phương Tây thường bị coi là không phù hợp đối với những người con chưa kết hôn. Vì trinh tiết được coi trọng, việc mang thai ngoài giá thú là một sự ô nhục lớn đối với gia đình. Đối với hôn nhân của con cái, cha mẹ thường đưa ra quyết định vì họ tin rằng mình có thể phán đoán tốt hơn.
Người Việt Nam coi trọng giáo dục hơn thành công vật chất. Đó là lý do tại sao cha mẹ khuyến khích con cái học hành và đạt thành tích cao trong học tập. Cha mẹ Việt Nam có sự tôn trọng cao đối với giáo dục, coi đó là con đường để gia đình tiến bộ.
