Nelson Mandela, nhà lãnh đạo huyền thoại của Đại hội Dân tộc Phi (ANC), đã trải qua 27 năm đằng đẵng trong nhà tù vì đấu tranh không mệt mỏi chống lại chủ nghĩa Apartheid. Tháng 4 năm 1994, ông làm nên lịch sử khi trở thành Tổng Thống Da Màu đầu Tiên ở Cộng Hòa Nam Phi, một bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến chống phân biệt chủng tộc và xây dựng một quốc gia dân chủ, bình đẳng. Sự kiện này không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với Nam Phi mà còn lan tỏa cảm hứng đến toàn thế giới.
Nelson Mandela sinh ngày 18 tháng 7 năm 1918, tại tỉnh Eastern Cape, Nam Phi. Từ nhỏ, ông đã được nghe những câu chuyện về lòng dũng cảm và tinh thần đấu tranh của người dân châu Phi chống lại ách xâm lược của người da trắng, điều này đã nung nấu trong ông khát vọng giải phóng dân tộc.
Năm 1938, Mandela theo học tại Đại học Fort Hare, trường cao đẳng đầu tiên dành cho người da đen ở Nam Phi. Tại đây, ông tích cực tham gia các phong trào sinh viên, đấu tranh đòi quyền tự do, dân chủ và bình đẳng, dẫn đến việc bị buộc thôi học vào năm 1940. Sau đó, ông chuyển đến Johannesburg và tiếp tục tham gia vào các hoạt động chính trị. Năm 1944, ông gia nhập ANC và trở thành một trong những người sáng lập Liên minh Thanh niên ANC.
Những năm 1940, Mandela tốt nghiệp đại học và trở thành luật sư. Ông mở văn phòng luật sư đầu tiên dành cho người da đen ở Johannesburg, cung cấp dịch vụ pháp lý cho những người dân da đen nghèo khó.
Từ năm 1952, phong trào đấu tranh phản đối chủ nghĩa Apartheid ngày càng lớn mạnh. Mandela, với lòng nhiệt huyết và tài năng lãnh đạo, đã trở thành một trong những người tổ chức chính. Ông được bầu làm Phó Chủ tịch ANC, bắt đầu sự nghiệp chính trị với vai trò lãnh tụ của người Phi.
Trong suốt cuộc đấu tranh, Mandela liên tục bị chính quyền da trắng đàn áp, bắt bớ, giam cầm và đe dọa. Tuy nhiên, ông không hề nao núng. Đầu những năm 1960, tình hình chính trị ở Nam Phi trở nên phức tạp hơn. ANC bị cấm hoạt động, Mandela phải chuyển sang hoạt động bí mật, tổ chức lực lượng vũ trang để chuẩn bị cho cuộc đấu tranh lâu dài. Năm 1962, ông bí mật đi thăm các nước châu Phi và Anh để tìm kiếm sự ủng hộ và huấn luyện quân du kích. Khi trở về nước, ông bị bắt và kết án 5 năm tù giam. Năm 1964, ông cùng một số lãnh đạo ANC khác bị kết án tù chung thân.
Mandela đã trải qua hơn 20 năm trong nhà tù Robben Island. Dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt, ông vẫn kiên trì đấu tranh và biến nhà tù thành một “Đại học Mandela” bằng cách tổ chức các hoạt động học tập cho các tù nhân chính trị khác.
Bước sang thập niên 1980, phong trào đòi thả Mandela ngày càng lan rộng trong và ngoài nước. Dưới áp lực của quốc tế và người dân Nam Phi, chính quyền da trắng buộc phải hứa trả tự do cho Mandela. Cuối thập niên 1980, với uy tín và vị thế đặc biệt, Mandela, ngay cả khi còn trong tù, đã tiến hành đối thoại với chính quyền Nam Phi, chỉ ra rằng giải pháp duy nhất cho Nam Phi là đàm phán giữa chính phủ và ANC.
Tháng 9 năm 1989, ông F.W. de Klerk lên làm Tổng thống Nam Phi và bãi bỏ lệnh cấm hoạt động đối với ANC. Ngày 11 tháng 2 năm 1990, Mandela được trả tự do sau 27 năm bị giam cầm.
Sau khi ra tù, Mandela tiếp tục cuộc đấu tranh mới. Nhiệm vụ đầu tiên là tập hợp lực lượng ANC trong và ngoài nước. Ông đi thăm các nước châu Phi và quyết định đưa Tổng bộ ANC từ nước ngoài trở về. Ông được bầu làm Phó Chủ tịch ANC.
Tháng 4 năm 1990, Mandela dẫn đầu phái đoàn ANC đàm phán với chính phủ De Klerk. Sau khi các điều kiện tiên quyết của ANC được đáp ứng, tháng 8 năm 1990, ANC tuyên bố đình chỉ đấu tranh vũ trang.
Tháng 7 năm 1991, Đại hội đầu tiên của ANC sau khi giành được quyền hợp pháp đã thảo luận về phương châm đối thoại với chính phủ. Đại hội bầu ra Ban Chấp hành Trung ương mới, Mandela được bầu làm Chủ tịch.
Tháng 12 năm 1991, Mandela bắt đầu đàm phán với chính phủ về vấn đề pháp chế nghị viện và bầu cử tự do. Trải qua nhiều khó khăn và xung đột, ngày 20 tháng 9 năm 1992, Mandela và De Klerk đã ký kết Biên bản ghi nhớ.
Cuộc đấu tranh liên tục của Mandela, ANC và toàn thể nhân dân Nam Phi đã xóa bỏ hoàn toàn chủ nghĩa phân biệt chủng tộc ở Nam Phi.
Mandela đã nhận hơn 250 giải thưởng trong hơn bốn thập kỷ. Đặc biệt, tháng 12 năm 1993, ông cùng với Tổng thống De Klerk được trao giải Nobel Hòa bình cho những đóng góp to lớn của họ đối với nhân dân Nam Phi. Tại Nam Phi, Mandela còn được biết đến với tên gọi Madiba, một tước hiệu danh dự mà bộ lạc của ông thường trao cho những người lớn tuổi.
Ngày 27 tháng 4 năm 1994, cuộc bầu cử Tổng thống dân chủ đầu tiên trong lịch sử Nam Phi đã diễn ra, và Nelson Mandela đã thắng cử, trở thành tổng thống da màu đầu tiên của đất nước.
Ảnh Nelson Mandela trong bộ vest lịch lãm, tượng trưng cho sự lãnh đạo tài ba và tầm nhìn xa trông rộng của ông đối với tương lai Nam Phi
Trong nhiệm kỳ Tổng thống từ năm 1994 đến 1999, Mandela ưu tiên cho vấn đề hòa giải dân tộc. Năm 1999, ông quyết định không tranh cử nhiệm kỳ thứ hai và nghỉ hưu, người kế nhiệm ông là Thabo Mbeki.
Sau khi rời ghế Tổng thống, Mandela tiếp tục đóng vai trò tích cực trong nhiều tổ chức xã hội và đấu tranh cho quyền con người. Ông qua đời vào ngày 5 tháng 12 năm 2013, hưởng thọ 94 tuổi, để lại một di sản vô giá cho nhân loại. Ông mãi mãi là biểu tượng của hòa bình, công lý và sự đấu tranh cho một thế giới tốt đẹp hơn.
