Nelson Mandela, nhà lãnh đạo huyền thoại của Đại hội Dân tộc Phi (ANC), đã đi vào lịch sử với tư cách là Tổng Thống Da Màu đầu Tiên Của Nam Phi, đánh dấu một bước ngoặt vĩ đại trong cuộc chiến chống chủ nghĩa Apartheid. Cuộc đời ông là minh chứng cho lòng dũng cảm, sự kiên trì và khát vọng tự do, bình đẳng cho tất cả mọi người.
Ông trải qua 27 năm tù giam khắc nghiệt vì sự phản đối kiên quyết đối với chế độ phân biệt chủng tộc Apartheid tàn bạo. Tháng 4 năm 1994, sau khi được trả tự do, Nelson Mandela đã trở thành tổng thống da màu đầu tiên của Nam Phi, một sự kiện lịch sử mang tính biểu tượng sâu sắc, đánh dấu sự chấm dứt của chế độ phân biệt chủng tộc và mở ra một kỷ nguyên mới cho đất nước Nam Phi.
Nelson Mandela sinh ngày 18 tháng 7 năm 1918 tại tỉnh Eastern Cape, Nam Phi. Ngay từ nhỏ, ông đã được hun đúc tinh thần yêu nước và ý chí đấu tranh cho quyền lợi của người da đen.
Thời niên thiếu, những câu chuyện về các cuộc kháng chiến anh dũng của người dân châu Phi chống lại ách thống trị của người da trắng đã nhen nhóm trong ông ngọn lửa đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Năm 1938, Mandela theo học tại Đại học Fort Hare, một trong những trường đại học hàng đầu dành cho người da đen ở Nam Phi. Tại đây, ông tích cực tham gia vào các phong trào sinh viên đấu tranh đòi quyền tự do, dân chủ và bình đẳng, và sau đó bị buộc thôi học vào năm 1940. Năm 1944, ông gia nhập Đại hội Dân tộc Phi (ANC) và trở thành một trong những người sáng lập Liên đoàn Thanh niên ANC.
Đầu những năm 1940, sau khi tốt nghiệp đại học và trở thành luật sư, Mandela đã mở văn phòng luật sư đầu tiên dành cho người da đen ở Johannesburg để cung cấp hỗ trợ pháp lý cho những người bị phân biệt đối xử và áp bức.
Từ năm 1952, phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa Apartheid của người da đen Nam Phi ngày càng lan rộng và mạnh mẽ. Với lòng nhiệt huyết và tài năng lãnh đạo xuất chúng, Mandela đã trở thành một trong những người tổ chức chủ chốt của phong trào. Sau đó, ông được bầu làm Phó Chủ tịch của ANC, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp chính trị của ông.
Trong suốt quá trình đấu tranh, Mandela liên tục phải đối mặt với sự đàn áp, tra tấn, giam cầm và đe dọa từ chính quyền da trắng. Mặc dù vậy, ông không hề nao núng hay khuất phục.
Đầu những năm 1960, tình hình chính trị ở Nam Phi trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết. Chính quyền da trắng đã ban hành lệnh cấm hoạt động đối với ANC, buộc Mandela phải chuyển sang hoạt động bí mật và tổ chức lực lượng vũ trang để chuẩn bị cho cuộc đấu tranh lâu dài. Đầu năm 1962, Mandela bí mật đến thăm các nước châu Phi và Anh để tìm kiếm sự ủng hộ và giúp đỡ trong việc huấn luyện quân du kích. Tuy nhiên, khi trở về nước, ông bị bắt và bị kết án 5 năm tù giam. Năm 1964, ông cùng với một số nhà lãnh đạo ANC khác bị kết án tù chung thân.
Trong suốt 20 năm bị giam cầm tại nhà tù trên đảo Robben, Mandela vẫn kiên trì đấu tranh và biến nhà tù thành một “trường đại học” để nâng cao kiến thức và ý chí cho các tù nhân chính trị. Tháng 4 năm 1982, ông được chuyển đến nhà tù Pollsmoor ở Cape Town.
Bước sang thập niên 1980, phong trào đòi trả tự do cho Mandela ngày càng lan rộng trong và ngoài nước. Dưới áp lực của cộng đồng quốc tế và người dân Nam Phi, chính quyền da trắng buộc phải hứa sẽ trả tự do cho Mandela.
Cuối thập niên 1980, với uy tín và vị thế đặc biệt của mình, Mandela đã chủ động đối thoại với chính quyền Nam Phi, chỉ ra con đường duy nhất để giải quyết cuộc khủng hoảng chính trị là thông qua đàm phán giữa chính phủ và ANC.
Tháng 9 năm 1989, F.W. de Klerk lên làm Tổng thống Nam Phi và bãi bỏ lệnh cấm hoạt động đối với ANC. Ngày 11 tháng 2 năm 1990, Mandela được trả tự do sau 27 năm bị giam cầm, đánh dấu một bước ngoặt lịch sử trong cuộc chiến chống chủ nghĩa Apartheid.
Sau khi ra tù, Mandela tiếp tục cuộc đấu tranh cho một Nam Phi dân chủ và bình đẳng. Ông đi thăm các nước châu Phi và quyết định đưa trụ sở ANC từ nước ngoài trở về. Không lâu sau đó, ông được bầu làm Phó Chủ tịch ANC.
Đầu tháng 4 năm 1990, Mandela dẫn đầu phái đoàn ANC đàm phán với chính phủ de Klerk. Sau khi chính phủ đáp ứng yêu cầu tiên quyết của ANC là phóng thích các tù nhân chính trị, tháng 8 năm 1990, ANC tuyên bố đình chỉ đấu tranh vũ trang.
Tháng 7 năm 1991, Đại hội đầu tiên của ANC sau khi được hợp pháp hóa đã thảo luận về phương châm đối thoại với chính phủ. Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Trung ương mới, và Mandela được bầu làm Chủ tịch.
Tháng 12 năm 1991, Mandela bắt đầu đàm phán với chính phủ về vấn đề pháp chế nghị viện và bầu cử tự do. Cuộc đàm phán gặp nhiều khó khăn và bế tắc do các cuộc xung đột bạo lực liên tục xảy ra. Tuy nhiên, với nỗ lực không mệt mỏi, ngày 20 tháng 9 năm 1992, Mandela và de Klerk đã ký kết Biên bản ghi nhớ, mở đường cho một Nam Phi mới, không còn phân biệt chủng tộc.
Với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và hòa giải dân tộc, Mandela đã nhận được hơn 250 giải thưởng trong suốt sự nghiệp của mình. Đặc biệt, tháng 12 năm 1993, ông cùng với Tổng thống de Klerk được trao giải Nobel Hòa bình. Tại Nam Phi, Mandela còn được biết đến với tên gọi Madiba, một tước hiệu danh dự mà bộ lạc của ông thường trao cho những người lớn tuổi được kính trọng.
Ngày 27 tháng 4 năm 1994, cuộc bầu cử tổng thống dân chủ đầu tiên trong lịch sử Nam Phi đã diễn ra, và Nelson Mandela đã giành chiến thắng áp đảo, trở thành tổng thống da màu đầu tiên của Nam Phi. Ngày 19 tháng 12 năm 1994, Đại hội lần thứ 49 của ANC đã bầu lại Nelson Mandela làm Chủ tịch.
Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình từ năm 1994 đến năm 1999, Mandela luôn ưu tiên vấn đề hòa giải dân tộc và xây dựng một xã hội công bằng, bình đẳng cho tất cả người dân Nam Phi. Năm 1999, do tuổi cao, ông quyết định không tái tranh cử và nghỉ hưu, người kế nhiệm ông làm Tổng thống Nam Phi là Thabo Mbeki.
Sau khi rời ghế tổng thống, Mandela tiếp tục đóng vai trò tích cực trong nhiều tổ chức xã hội và đấu tranh cho quyền con người. Ông qua đời vào ngày 5 tháng 12 năm 2013, hưởng thọ 94 tuổi, để lại một di sản vô giá cho Nam Phi và toàn thế giới.
