Ngôi kể chuyện là yếu tố then chốt, quyết định cách thức câu chuyện được truyền tải và cảm nhận. Lựa chọn ngôi kể phù hợp sẽ tạo nên sự khác biệt lớn trong giọng văn, mức độ chân thực và khả năng kết nối với độc giả. Vậy, Tôi Là Ngôi Kể Thứ Mấy trong thế giới văn học đa dạng này? Hãy cùng khám phá!
Có ba ngôi kể chính, mỗi ngôi mang một sắc thái và hiệu ứng riêng:
(1) Ngôi kể thứ nhất: “Tôi” là trung tâm
Trong ngôi kể thứ nhất, người kể xưng “tôi” (hoặc “chúng tôi”), trực tiếp tham gia vào câu chuyện. “Tôi” là người chứng kiến, trải nghiệm và kể lại mọi sự kiện theo góc nhìn chủ quan của mình.
Ưu điểm của ngôi kể này là tạo cảm giác gần gũi, chân thực và cho phép người đọc thấu hiểu sâu sắc thế giới nội tâm của nhân vật. Tuy nhiên, hạn chế là câu chuyện chỉ được nhìn nhận qua lăng kính của “tôi”, có thể phiến diện hoặc thiếu khách quan.
Ví dụ: “Tôi nhớ như in cái ngày định mệnh ấy. Ánh nắng chói chang rọi thẳng vào mắt tôi, báo hiệu một sự thay đổi lớn sắp xảy ra.”
Cậu bé say sưa kể lại câu chuyện của mình, minh họa cho ngôi kể thứ nhất.
(2) Ngôi kể thứ hai: “Bạn” đồng hành
Ngôi kể thứ hai sử dụng đại từ “bạn” (hoặc “cậu”, “ngươi”) để trực tiếp gọi người đọc hoặc một nhân vật cụ thể trong truyện. Cách kể này tạo sự tương tác mạnh mẽ, lôi cuốn người đọc vào câu chuyện và khiến họ cảm thấy như đang trải nghiệm mọi thứ cùng nhân vật.
Tuy nhiên, ngôi kể thứ hai ít được sử dụng hơn vì khó duy trì tính tự nhiên và dễ gây cảm giác gượng ép nếu không được xử lý khéo léo.
Ví dụ: “Bạn bước vào căn phòng tối om, cảm giác lạnh lẽo lan tỏa khắp cơ thể. Bạn có nghe thấy tiếng động lạ nào không?”
(3) Ngôi kể thứ ba: “Anh/Cô/Họ” khách quan
Trong ngôi kể thứ ba, người kể đứng ngoài câu chuyện, không tham gia vào các sự kiện. Người kể có thể xưng “anh”, “cô”, “họ” hoặc gọi tên nhân vật.
Ngôi kể thứ ba cho phép người kể có cái nhìn bao quát về toàn bộ câu chuyện, biết được suy nghĩ và cảm xúc của nhiều nhân vật khác nhau. Có hai loại ngôi kể thứ ba chính:
- Ngôi kể thứ ba toàn tri: Người kể biết hết mọi thứ, như một vị thần quan sát và tường thuật lại tất cả.
- Ngôi kể thứ ba hạn tri: Người kể chỉ biết những gì một nhân vật cụ thể biết, giới hạn góc nhìn vào nhân vật đó.
Ví dụ: “Cô Lan ngồi lặng lẽ bên cửa sổ, ánh mắt đượm buồn nhìn ra xa xăm. Trong lòng cô chất chứa bao nỗi niềm khó nói.”
Hình ảnh ẩn dụ cho người kể chuyện ngôi thứ ba, người quan sát và tường thuật câu chuyện một cách khách quan.
Việc lựa chọn ngôi kể phù hợp là vô cùng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả truyền tải và sức hấp dẫn của câu chuyện. Mỗi ngôi kể mang một ưu điểm và hạn chế riêng, vì vậy, người viết cần cân nhắc kỹ lưỡng để đưa ra quyết định đúng đắn nhất. Trong chương trình Ngữ Văn THCS, học sinh được làm quen với ngôi kể thứ nhất và thứ ba, giúp các em hiểu rõ hơn về cách kể chuyện và góc nhìn trong văn học.
