Quốc âm thi tập, kho tàng 254 bài thơ Nôm đặc sắc của Nguyễn Trãi, không chỉ là tập thơ Nôm lớn đầu tiên mà còn là đỉnh cao của thơ Nôm đoản thiên trong văn học cổ điển Việt Nam. Nghiên cứu “Nội Dung Quốc âm Thi Tập” mở ra vô vàn góc nhìn về giá trị nghệ thuật, văn hóa, và ý nghĩa lịch sử của nó đối với sự phát triển của tiếng Việt.
Nguyễn Trãi, người đặt nền móng cho thơ Nôm với tác phẩm tiêu biểu là Quốc âm thi tập.
“Nội dung Quốc âm thi tập” khác biệt hoàn toàn so với thơ chữ Hán ở sự uyển chuyển, dung dị, và gần gũi với đời sống thường nhật cũng như tâm hồn người Việt. Chính điều này đã thu hút sự quan tâm sâu sắc của các nhà nghiên cứu, nhà thơ trong việc bình giảng, phân tích từng chi tiết nhỏ nhất trong tác phẩm. Các đề tài quen thuộc như mùa xuân, mùa hè, trăng, hoa lá, cây tùng, cây trúc, cây chuối… đều được Nguyễn Trãi thể hiện một cách độc đáo và tinh tế.
Cây chuối, một hình ảnh quen thuộc trong “nội dung Quốc âm thi tập”, thể hiện tình yêu thiên nhiên và sự gắn bó với cuộc sống giản dị.
So với thơ chữ Hán, “nội dung Quốc âm thi tập” của Nguyễn Trãi mang đậm bản sắc dân tộc, thể hiện sâu sắc tình yêu quê hương, đất nước. Việc sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt giúp Nguyễn Trãi tự do bộc lộ cảm xúc, sắc thái trữ tình, và những suy tư sâu kín trong thế giới nội tâm. Các nhà nghiên cứu tập trung khám phá con người cá nhân trong thơ, mối liên hệ giữa nhà tư tưởng và nhà nghệ sĩ, sự đa dạng trong tâm hồn thơ và tình cảm vũ trụ của Nguyễn Trãi.
Trang sách cổ ghi lại những vần thơ Nôm trong “Quốc âm thi tập”, minh chứng cho giá trị văn học và lịch sử to lớn.
“Nội dung Quốc âm thi tập” còn là nguồn tài nguyên vô giá để nghiên cứu về ngôn ngữ, từ loại, thể thơ, triết lý, và phong cách thơ của Nguyễn Trãi. Sự kết hợp giữa tính bác học và dân gian, đóng góp của Nguyễn Trãi vào sự phát triển của tiếng Việt, và việc phân biệt thơ Nôm của ông với thơ Nôm của Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng là những vấn đề được quan tâm đặc biệt. Phạm Văn Đồng từng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trân trọng thơ chữ Nôm của Nguyễn Trãi, coi đó là “vốn rất quý của văn học dân tộc”.
Nhìn chung, việc nghiên cứu “nội dung Quốc âm thi tập” đã đạt được những thành tựu đáng kể, tương xứng với tầm vóc, giá trị và vị trí của tác phẩm trong lịch sử văn học Việt Nam.
