Lý luận của C. Mác về giai cấp và đấu tranh giai cấp có ý nghĩa quan trọng trong việc phân tích và giải quyết các vấn đề xã hội, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay ở Việt Nam. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta cần xem xét các khía cạnh sau:
Về nguồn gốc giai cấp
C. Mác tiếp cận xã hội từ góc độ “con người hiện thực”, con người sống trong một bối cảnh lịch sử, dân tộc và thời đại cụ thể. Ông nhấn mạnh nhu cầu cơ bản của con người để tồn tại (ăn, uống, ở, mặc) và sự cần thiết của lao động, sản xuất để đáp ứng những nhu cầu này.
Sự phân chia giai cấp xuất hiện khi có sự tách rời giữa người lao động và tư liệu sản xuất, hay khi tồn tại chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Xã hội nguyên thủy, với lực lượng sản xuất thấp kém, chưa có sản phẩm dư thừa nên chưa có phân chia giai cấp. Đến xã hội chiếm hữu nô lệ, sự xuất hiện của chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất dẫn đến sự hình thành các giai cấp, như chủ nô và nô lệ.
C. Mác khẳng định sự tồn tại của các giai cấp gắn liền với những giai đoạn phát triển lịch sử nhất định của sản xuất, đặc biệt là giai đoạn xuất hiện chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Ph. Ăng-ghen bổ sung thêm rằng quy luật phân công lao động là cơ sở cho sự phân chia giai cấp, và chiến tranh, cướp bóc cũng đẩy nhanh quá trình này.
Đấu tranh giai cấp là tất yếu trong xã hội có giai cấp
Trong xã hội có giai cấp, giai cấp thống trị chiếm đoạt lao động của các giai cấp và tầng lớp bị trị. Sự hình thành giai cấp cũng đồng nghĩa với sự hình thành các lợi ích khác nhau. Giai cấp bóc lột sử dụng mọi biện pháp để bảo vệ địa vị của mình, trong khi lợi ích của giai cấp bị trị đối lập với lợi ích của giai cấp thống trị, dẫn đến đấu tranh giai cấp.
Nguyên nhân sâu xa của đấu tranh giai cấp là mâu thuẫn giữa trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đã lỗi thời. Đấu tranh giai cấp, đỉnh cao là cách mạng xã hội, chỉ nổ ra khi lực lượng sản xuất phát triển đến mức mâu thuẫn không thể giải quyết với quan hệ sản xuất cũ.
Sự phát triển khách quan của lực lượng sản xuất đòi hỏi xã hội phải xóa bỏ quan hệ sản xuất cũ và thay thế bằng quan hệ sản xuất mới phù hợp hơn.
Lực lượng và tiến trình đấu tranh giai cấp trong xã hội tư bản chủ nghĩa
C. Mác và Ph. Ăng-ghen đã phân tích sự sụp đổ của chế độ phong kiến và sự hình thành xã hội tư bản. Mặc dù quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa giải phóng lực lượng sản xuất, nhưng nó chỉ thay thế chế độ sở hữu tư nhân của địa chủ bằng chế độ sở hữu tư nhân của giai cấp tư sản. Mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và vô sản tiếp tục diễn ra trong xã hội tư bản, dẫn đến cuộc đấu tranh giữa hai giai cấp này.
Trong xã hội tư bản chủ nghĩa, giai cấp vô sản là giai cấp thực sự cách mạng, đại diện cho lợi ích của toàn xã hội. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản là tự giải phóng mình và giải phóng toàn xã hội.
Tiến trình đấu tranh giai cấp diễn ra theo hai bước: giai cấp vô sản liên hiệp lại, thành lập chính đảng vô sản, và dưới sự lãnh đạo của chính đảng, giai cấp vô sản dùng bạo lực lật đổ chính quyền tư sản. Sau khi giành chính quyền, giai cấp vô sản sử dụng sự thống trị của mình để đoạt lấy tư bản và tập trung công cụ sản xuất vào tay nhà nước.
C. Mác cũng nhấn mạnh vai trò của nông dân là đồng minh tự nhiên của giai cấp vô sản. Để thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình, giai cấp vô sản phải thực hiện cách mạng không ngừng và chuyên chính vô sản.
Vận dụng lý luận về giai cấp và đấu tranh giai cấp của C.Mác để giải quyết vấn đề này ở nước ta hiện nay
Vận dụng lý luận về giai cấp và đấu tranh giai cấp của C.Mác vào Việt Nam hiện nay đòi hỏi:
- Bám sát điều kiện lịch sử – xã hội cụ thể của Việt Nam.
- Nhận thức đúng đắn tính chất, nội dung của cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay.
- Phát triển lực lượng sản xuất đạt trình độ cao, đồng thời xây dựng quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp.
- Sử dụng tổng hợp, linh hoạt các hình thức đấu tranh, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể.
- Xây dựng, củng cố và phát huy khối liên minh giữa giai cấp công nhân – nông dân và tầng lớp trí thức.
- Củng cố và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
- Xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa vững mạnh.
Như vậy, lý luận về giai cấp và đấu tranh giai cấp của C. Mác vẫn còn nguyên giá trị trong việc phân tích và giải quyết các vấn đề xã hội ở Việt Nam hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh phát triển kinh tế nhiều thành phần và hội nhập quốc tế.
