“– Giá như tôi đẻ ít đi hoặc chúng tôi sắm được một chiếc thuyền rộng hơn, từ ngày cách mạng về đã đỡ đói khổ chứ trước kia vào các vụ bắc, ông trời làm động biển suốt hàng tháng, cả nhà vợ chồng con cái toàn ăn cây xương rồng luộc chấm muối…” – câu nói ấy, một tiếng chép miệng đầy cam chịu của người đàn bà hàng chài, mở ra cả một thế giới khắc nghiệt, đầy giông bão của cuộc đời lênh đênh trên chiếc thuyền ngoài xa.
Cuộc đời của người đàn bà hàng chài là chuỗi ngày lặp đi lặp lại của đói nghèo, lam lũ và bạo hành. Cái đói đeo bám gia đình chị dai dẳng đến mức cả nhà phải ăn cây xương rồng luộc chấm muối qua ngày. Số phận nghiệt ngã ấy dường như đã được định đoạt ngay từ khi chị sinh ra trên thuyền, gắn liền với biển cả và những mẻ lưới nhọc nhằn.
Người đàn bà ấy không chỉ vật lộn với cái nghèo, cái đói mà còn phải chịu đựng những trận đòn roi vô cớ từ người chồng vũ phu. Chị chấp nhận sự bạo hành như một phần tất yếu của cuộc sống trên thuyền, bởi chị hiểu rằng, người đàn ông là trụ cột, là người chèo chống phong ba, giúp gia đình tồn tại giữa biển khơi khắc nghiệt. “Bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh, cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu… Giá mà lão uống rượu… thì tôi còn đỡ khổ… Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin được với lão… đưa tôi lên bờ mà đánh…” – lời tâm sự chua xót ấy cho thấy sự cam chịu đến tận cùng của người đàn bà. Chị thà bị đánh còn hơn là chồng mình tìm đến rượu chè, bởi chị biết rằng, khi say xỉn, người đàn ông sẽ trở nên tàn bạo hơn.
Tuy nhiên, vượt lên trên tất cả những khổ đau, nhọc nhằn, người đàn bà hàng chài vẫn giữ trọn vẹn tình yêu thương dành cho con cái. Chị sống vì con, hy sinh tất cả vì tương lai của chúng. “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như ở trên đất được!” – câu nói ấy thể hiện bản năng làm mẹ thiêng liêng, cao cả. Niềm vui lớn nhất của chị là được nhìn thấy đàn con no đủ. “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no…” – một niềm hạnh phúc giản dị, nhỏ bé nhưng lại là động lực để chị vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
Qua nhân vật người đàn bà hàng chài, Nguyễn Minh Châu đã thể hiện một cái nhìn sâu sắc, chân thực về cuộc sống và con người. Ông không tô hồng hiện thực mà đi sâu vào những góc khuất, những mảnh đời bất hạnh để khám phá những phẩm chất tốt đẹp ẩn chứa bên trong. Ông nhận ra rằng, ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất, con người vẫn luôn khao khát hạnh phúc, vẫn luôn giữ vững niềm tin vào cuộc sống và tình yêu thương. Cách nhìn nhận ấy cho thấy sự thấu hiểu, cảm thông sâu sắc của nhà văn đối với những số phận nhỏ bé, những người lao động nghèo khổ trong xã hội. Nó khẳng định giá trị nhân văn cao đẹp trong tác phẩm của Nguyễn Minh Châu, khiến người đọc phải suy ngẫm về ý nghĩa của cuộc sống và trách nhiệm của mỗi người đối với cộng đồng.
