Bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là một tác phẩm tiêu biểu, giàu cảm xúc về tình bà cháu và những kỷ niệm tuổi thơ gắn liền với hình ảnh bếp lửa thân thương. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích những giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm, làm nổi bật tình cảm gia đình thiêng liêng và lòng biết ơn sâu sắc đối với quê hương.
Một trong những yếu tố quan trọng làm nên thành công của “Bếp lửa” là việc sử dụng hình ảnh bếp lửa như một biểu tượng trung tâm. Bếp lửa không chỉ là vật dụng quen thuộc trong mỗi gia đình Việt mà còn là nơi khơi nguồn những kỷ niệm ấm áp, nơi bà cháu sum vầy, chia sẻ những câu chuyện đời thường.
Hình ảnh bếp lửa “chờn vờn sương sớm” gợi lên một không gian mờ ảo, lung linh, đánh thức những ký ức xa xăm trong tâm trí người cháu. Bếp lửa “ấp iu nồng đượm” lại thể hiện sự chăm chút, tỉ mỉ của người bà, người luôn dành trọn tình yêu thương cho cháu của mình.
Từ hình ảnh bếp lửa, tác giả đã khéo léo dẫn dắt người đọc vào một thế giới kỷ niệm đầy ắp tình yêu thương và sự hy sinh. Tuổi thơ của người cháu gắn liền với những năm tháng khó khăn, gian khổ, khi đất nước còn chìm trong chiến tranh và đói nghèo.
“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy”
Những câu thơ này đã tái hiện lại một cách chân thực và sinh động nạn đói năm 1945, một sự kiện lịch sử đau thương của dân tộc. Trong bối cảnh ấy, hình ảnh người bà càng trở nên cao đẹp và đáng trân trọng. Bà là người luôn bên cạnh, che chở, động viên cháu vượt qua những khó khăn, gian khổ.
Không chỉ là người chăm sóc, nuôi dưỡng, bà còn là người thầy, người bạn, người truyền lửa cho cháu. Bà kể cho cháu nghe những câu chuyện cổ tích, dạy cháu những bài học làm người, khơi gợi trong cháu tình yêu quê hương, đất nước.
“Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế
Mẹ cùng cha công tác bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học”
Những kỷ niệm về bà và bếp lửa đã trở thành hành trang quý giá theo suốt cuộc đời người cháu. Dù đi xa, dù ở đâu, người cháu vẫn luôn nhớ về bà, về bếp lửa, về những năm tháng tuổi thơ tươi đẹp.
*”Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:
- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”*
Câu hỏi tu từ ở cuối bài thơ thể hiện một nỗi nhớ da diết, một lòng biết ơn sâu sắc của người cháu đối với bà. Bếp lửa không chỉ là biểu tượng của tình bà cháu mà còn là biểu tượng của quê hương, của cội nguồn.
“Bếp lửa” của Bằng Việt là một bài thơ giàu cảm xúc, mang đậm giá trị nhân văn. Tác phẩm đã góp phần khẳng định vai trò quan trọng của gia đình trong việc hình thành và phát triển nhân cách con người. Đồng thời, bài thơ cũng là một lời nhắc nhở về đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, về lòng biết ơn đối với những người đã hy sinh, cống hiến cho quê hương, đất nước.
Để tăng tính biểu cảm và gợi hình cho bài thơ, Bằng Việt đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật đặc sắc như điệp ngữ, ẩn dụ, hoán dụ. Giọng thơ tâm tình, thủ thỉ như lời kể chuyện đã tạo nên sự gần gũi, chân thật, dễ dàng chạm đến trái tim người đọc.
