Nấm Tiếp Hợp, hay Zygomycetes, là một nhóm nấm quan trọng với phương thức sinh sản độc đáo. Bài viết này sẽ đi sâu vào các khía cạnh sinh sản vô tính, hữu tính và đặc điểm phân biệt của nấm tiếp hợp, đặc biệt tập trung vào chi Mucor.
Sinh Sản Vô Tính ở Nấm Tiếp Hợp
Tương tự như Rhizopus, nấm Mucor thực hiện sinh sản vô tính thông qua hai cấu trúc chính: cọng mang bọc bào tử và bào tử vách dày (chlamydospore).
-
Cọng Mang Bọc Bào Tử (Sporangiophores): Đây là cấu trúc quan trọng trong sinh sản vô tính của Mucor.
- Các bào tử bất động được chứa trong bọc bào tử (sporangia). Mỗi bọc bào tử phát triển ở ngọn của một cọng, thường không phân nhánh.
- Cọng mang bọc bào tử mọc riêng lẻ, không thành nhóm. Tuy nhiên, một số loài như Mucor racemosus và Mucor plumbeus có thể có cọng mang bọc bào tử phân nhánh.
Trong quá trình phát triển, tế bào chất bên trong cọng mang bọc bào tử chứa nhiều nhân. Tuy nhiên, mỗi bào tử chỉ chứa một nhân duy nhất. Khi bào tử trưởng thành, túi bào tử chuyển sang màu nâu, trở nên giòn và dễ vỡ, giải phóng bào tử vào môi trường xung quanh. Gió đóng vai trò quan trọng trong việc phát tán bào tử. Ngoài ra, bào tử cũng có thể bám vào chân côn trùng để lan truyền đến các nguồn thức ăn mới. Khi gặp điều kiện thích hợp, bào tử sẽ nảy mầm và phát triển thành khuẩn ty mới.
Một trường hợp đặc biệt là Mucor rouxii. Trong điều kiện kỵ khí, đặc biệt khi có CO2, bào tử của loài này nảy mầm theo kiểu nấm men. Tuy nhiên, khi có đủ oxy, bào tử sẽ nảy mầm và phát triển thành khuẩn ty bình thường.
-
Bào Tử Vách Dày (Chlamydospores): Loại bào tử này chỉ hình thành khi khuẩn ty tạo ra các tế bào có thành dày, như trường hợp của Mucor racemosus.
Sinh Sản Hữu Tính (Sexual Reproduction) ở Nấm Tiếp Hợp
Sinh sản hữu tính ở Mucor có những đặc điểm chung với Rhizopus.
-
Đồng Tán (Homothallic): M. genevensis và nhiều loài khác thuộc loại đồng tán. Điều này có nghĩa là chúng có khả năng sinh sản hữu tính từ một khuẩn ty duy nhất, tạo ra bào tử tiếp hợp.
-
Dị Tán (Heterothallic): M. mucedo và một số loài khác lại thuộc loại dị tán.
Trong sinh sản hữu tính, hai khuẩn ty có khả năng tương thích tiếp xúc với nhau, hình thành tiền giao tử (progametangium). Tiếp theo, hình thành giao tử (gametangium) và cuối cùng là bào tử tiếp hợp (zygospore) – cấu trúc quan trọng trong quá trình sinh sản hữu tính. Bào tử tiếp hợp có vách dày, khả năng chịu đựng điều kiện khắc nghiệt và khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ nảy mầm tạo thành khuẩn ty mới.
Phân Biệt Rhizopus và Mucor
Mặc dù cùng thuộc họ Mucoraceae, Rhizopus và Mucor có những điểm khác biệt quan trọng:
| Đặc điểm | Rhizopus | Mucor |
|---|---|---|
| Khuẩn căn | Có khuẩn căn | Không có khuẩn căn |
| Khuẩn ngang | Có khuẩn ngang | Không có khuẩn ngang |
| Hấp thụ thức ăn | Từ khuẩn căn | Từ bề mặt khuẩn ty |
| Cọng bào tử | Phát triển riêng biệt với khuẩn căn | Phát triển riêng biệt và không cùng tập hợp thành nhóm |
| Phát tán bào tử | Bào tử dính trên cuống, khó phân tán | Bào tử dễ phát tán theo gió |
Hiểu rõ về nấm tiếp hợp, đặc biệt là chi Mucor, có ý nghĩa quan trọng trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp thực phẩm và y học. Việc nắm bắt được các phương thức sinh sản và đặc điểm phân biệt giúp chúng ta kiểm soát và khai thác hiệu quả nhóm nấm này.
