Các cuộc cách mạng công nghiệp, từ cuộc cách mạng đầu tiên đến cuộc cách mạng 4.0 hiện nay, đã mang lại những tiến bộ vượt bậc cho nhân loại. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu to lớn, chúng ta cũng phải đối mặt với một trong những hệ quả tiêu cực của các cuộc cách mạng công nghiệp thời cận đại là sự bất bình đẳng gia tăng và những thách thức đối với thị trường lao động.
Cách mạng công nghiệp 4.0, với sự kết hợp của công nghệ trong các lĩnh vực vật lý, công nghệ số và sinh học, tạo ra những khả năng sản xuất hoàn toàn mới và có tác động sâu sắc đến đời sống kinh tế, chính trị, xã hội. Tự động hóa, trí tuệ nhân tạo và các công nghệ tiên tiến khác đang thay đổi cách chúng ta làm việc và sản xuất, nhưng đồng thời cũng tạo ra những lo ngại về thất nghiệp và phân tầng xã hội.
Tự động hóa trong sản xuất ô tô, một ví dụ điển hình về tác động của cách mạng công nghiệp đến lực lượng lao động.
Nhiều nhà nghiên cứu kinh tế chỉ ra rằng, cuộc cách mạng này có thể mang lại sự bất bình đẳng lớn hơn, đặc biệt là ở khả năng phá vỡ thị trường lao động. Khi tự động hóa thay thế người lao động bằng máy móc có thể làm trầm trọng thêm sự chênh lệch giữa lợi nhuận so với vốn đầu tư và lợi nhuận so với sức lao động. Tri thức sẽ là yếu tố quan trọng của sản xuất trong tương lai và làm phát sinh một thị trường việc làm ngày càng tách biệt thành các mảng “kỹ năng thấp/lương thấp” và “kỹ năng cao/lương cao”, do đó dễ dẫn đến sự phân tầng xã hội ngày càng trầm trọng thêm.
Sự phát triển của “cobots” (robot hợp tác) có khả năng di chuyển và tương tác, sẽ giúp các công việc kỹ năng thấp đạt năng suất nhảy vọt. Tuy nhiên, những người bị ảnh hưởng nặng nhất có thể là lực lượng lao động có kỹ năng trung bình do sự phát triển của siêu tự động hóa và siêu kết nối, cộng với trí tuệ nhân tạo sẽ tác động đáng kể đến đối tượng này.
Tại Việt Nam, giai cấp công nhân đang đứng trước những cơ hội và thách thức to lớn. Số lượng công nhân đang tăng lên và trình độ học vấn, chuyên môn cũng được cải thiện. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế về kỹ năng nghề nghiệp và tác phong công nghiệp.
Lao động giản đơn trong các dây chuyền sản xuất có nguy cơ bị thay thế bởi tự động hóa, một trong những hệ quả tiêu cực của cách mạng công nghiệp.
Trước thực trạng đó, cần có những giải pháp đồng bộ để xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng lớn mạnh, thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư:
- Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho công nhân lao động.
- Nâng cao chất lượng đào tạo nghề, phát triển đội ngũ công nhân có trình độ cao.
- Xây dựng và thực hiện nghiêm hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến việc bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của công nhân.
- Tăng cường vai trò của các cấp uỷ đảng, Công đoàn và các đoàn thể nhân dân trong việc xây dựng tổ chức đảng và phát triển đảng viên trong các loại hình doanh nghiệp.
Việc giải quyết một trong những hệ quả tiêu cực của các cuộc cách mạng công nghiệp thời cận đại là bất bình đẳng và những thách thức đối với thị trường lao động đòi hỏi sự nỗ lực của toàn xã hội, từ chính phủ, doanh nghiệp đến người lao động, để đảm bảo một tương lai phát triển bền vững và công bằng.
