“Kỹ Nghệ Lấy Tây” không chỉ là một cụm từ, nó là một lát cắt nghiệt ngã về xã hội Việt Nam thời thuộc địa, nơi mà hôn nhân bị biến tướng thành một công cụ mưu sinh, một hình thức trao đổi ngang giá đầy xót xa.
Bà Đội Chóp, “bà tổ” của “nghề” này, đã mở ra một con đường mưu sinh cho những người phụ nữ nghèo khó. Lấy chồng Tây không phải vì tình yêu, mà vì miếng cơm manh áo, vì một tương lai bấp bênh nhưng ít nhất cũng không phải chết đói. Trong thế giới ấy, hôn nhân mất đi sự thiêng liêng, trở thành một giao dịch mà ở đó, người phụ nữ bán đi tuổi xuân và thân xác để đổi lấy tiền bạc và sự đảm bảo vật chất.
Những cuộc hôn nhân này không dựa trên tình yêu mà chỉ là sự trao đổi: “người đàn bà chỉ nghĩ đến tiền, đàn ông chỉ nghĩ đến nhục dục”.
Chiếc giường, biểu tượng trần trụi cho sự trao đổi thể xác, trở thành công cụ kiếm sống của những “me Tây”. Nó không khác gì “cái dùi cui của một thầy cảnh sát, cũng như cái búa của bác thợ rèn”, một phương tiện để kiếm tiền, để tồn tại trong xã hội khắc nghiệt. “Thuận thiếp, thiếp bán, thuận chàng, chàng mua,” câu nói phơi bày sự thật phũ phàng về những cuộc hôn nhân không tình yêu, chỉ có mua bán và trao đổi.
Hệ lụy của “kỹ nghệ lấy Tây” không chỉ dừng lại ở những cuộc hôn nhân tan vỡ mà còn ở những đứa con lai, những đứa trẻ sinh ra từ sự toan tính, bị xã hội kỳ thị và gia đình hắt hủi. “Có con là một cái hoạ,” đối với những cặp vợ chồng này, bởi chúng là minh chứng cho một cuộc buôn bán, một sự trao đổi không tình yêu. Những đứa trẻ ấy lớn lên trong sự ghẻ lạnh, mang trong mình dòng máu lai tạp, không thuộc về bất kỳ cộng đồng nào. “Ở cái xã hội quý phái Âu Tây, một ít máu An nam trong huyết quản là một cái nhục. Ở cái xã hội quý phái người Nam, một ít máu Pháp trong huyết quản cũng chẳng là sự vinh”.
Vũ Trọng Phụng, với ngòi bút sắc sảo và cái nhìn thấu suốt, đã phơi bày một góc khuất nhức nhối của xã hội Việt Nam thời thuộc địa. Ông không ngần ngại lột trần những sự thật trần trụi, những bi kịch cá nhân và những hệ lụy xã hội do “kỹ nghệ lấy Tây” gây ra. Văn phong châm biếm, dí dỏm nhưng đầy xót xa của ông đã tạo nên một thương hiệu riêng, một Vũ Trọng Phụng không thể trộn lẫn.
