Sự thay đổi độ dài ngày và đêm không đồng đều trên Trái Đất là một hiện tượng tự nhiên thú vị, chịu ảnh hưởng lớn bởi vĩ độ và vị trí của Trái Đất trên quỹ đạo quanh Mặt Trời. Hiện tượng này có những đặc điểm riêng biệt tại các vùng khác nhau, từ Xích đạo đến hai cực.
Tại Xích đạo, sự cân bằng ánh sáng diễn ra quanh năm. Do vị trí đặc biệt của Xích đạo so với Mặt Trời, thời gian ngày và đêm gần như bằng nhau trong suốt cả năm. Tuy nhiên, khi di chuyển xa Xích đạo về phía các cực, sự chênh lệch giữa ngày và đêm trở nên rõ rệt hơn.
Vào khoảng ngày 22 tháng 6, bán cầu Bắc hướng về phía Mặt Trời. Điều này dẫn đến diện tích được chiếu sáng lớn hơn, thời gian chiếu sáng dài hơn, và do đó, ngày dài hơn đêm. Hiệu ứng này càng mạnh mẽ khi tiến gần đến cực Bắc, nơi có thể trải nghiệm hiện tượng “ngày địa cực” – ngày kéo dài suốt 24 giờ. Ngược lại, ở bán cầu Nam, tình hình diễn ra ngược lại, với ngày ngắn hơn đêm.
Vào khoảng ngày 22 tháng 12, bán cầu Bắc nghiêng ra xa Mặt Trời. Lúc này, diện tích được chiếu sáng giảm, thời gian chiếu sáng ngắn hơn, khiến cho ngày ngắn hơn đêm. Hiện tượng này càng rõ rệt hơn khi di chuyển về phía cực Bắc, nơi trải qua “đêm địa cực” – đêm kéo dài 24 giờ. Bán cầu Nam lại chứng kiến điều ngược lại.
Vào các ngày 21 tháng 3 và 23 tháng 9, Mặt Trời chiếu thẳng góc vào Xích đạo. Vào những ngày này, cả hai bán cầu đều nhận được lượng ánh sáng tương đương nhau, kết quả là ngày và đêm có độ dài bằng nhau trên toàn thế giới.
Sự thay đổi độ dài ngày và đêm theo vĩ độ và mùa được giải thích bởi độ nghiêng của trục Trái Đất và chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời. Trục Trái Đất nghiêng một góc khoảng 23.5 độ so với mặt phẳng quỹ đạo và duy trì phương này trong suốt quá trình quay quanh Mặt Trời. Sự kết hợp này tạo ra sự khác biệt trong lượng ánh sáng mà mỗi bán cầu nhận được tại các thời điểm khác nhau trong năm, dẫn đến Hiện Tượng Ngày đêm Dài Ngắn Theo Vĩ độ mà chúng ta quan sát được.
