Kiến trúc không chỉ là những công trình xây dựng đơn thuần, mà còn là biểu tượng của văn hóa, lịch sử và tư tưởng của mỗi nền văn minh. Sự khác biệt trong phong cách kiến trúc giữa phương Đông và phương Tây là minh chứng rõ ràng cho sự đa dạng của thế giới. Vậy, Hai Nền Văn Minh Cổ đại Phương đông Và Văn Minh Cổ đại Phương Tây đều có những đặc điểm gì nổi bật và khác biệt?
Kiến Trúc Cổ Đại Phương Đông: Sự Hùng Vĩ và Tâm Linh
Kiến trúc phương Đông cổ đại, với lịch sử hình thành từ khoảng 8000 năm TCN tại khu vực Lưỡng Hà, mang đậm dấu ấn của tôn giáo và tín ngưỡng. Các công trình kiến trúc cổ đại phương Đông không chỉ thể hiện sức mạnh của đế chế mà còn là nơi kết nối con người với thế giới tâm linh.
Những công trình bán ngầm hình tròn được tìm thấy ở Syria là những dấu tích đầu tiên của kiến trúc phương Đông. Các nhà khảo cổ cũng đã khai quật được một phần tường hình tròn ở Zagros, có thể là công trình kiến trúc đầu tiên xuất hiện ở phía bắc Lưỡng Hà. Các khu vực như Maghzaliyah, Yarim Tepe cũng chứa đựng nhiều công trình kiến trúc với các khối vuông được làm từ bùn hoặc đá.
Đến khoảng 3500 năm TCN, người Sumer đến Lưỡng Hà và bắt đầu thời đại Babylon. Các công trình kiến trúc cổ đại phương Đông trong giai đoạn này chủ yếu là các đền đài tôn giáo, được xây dựng từ gạch và bùn dạng lồi. Kỹ thuật xây dựng độc đáo, sử dụng gạch lồi làm từ đất sét và bùn để kết dính, đã tạo nên những công trình vững chắc. Để tăng độ bền, người xưa đã đặt một hàng gạch phẳng xuống đáy mỗi hàng gạch, từ đó hình thành nên đài chiêm tinh Ziggurat, một biểu tượng tín ngưỡng quan trọng.
Ziggurat là một kiểu kiến trúc tầng bậc, càng lên cao càng nhỏ lại, với một đền thờ nhỏ ở đỉnh. Mỗi thành phố của người Summer đều có ít nhất một tòa tháp Ziggurat.
Sự sụp đổ của nền văn minh Lưỡng Hà vào cuối thiên niên thứ 3 TCN đã chứng kiến sự trỗi dậy của các quốc gia mới như Esunna, Marie, Ixine và Laxa. Người Amorites đã thống nhất Bắc Lưỡng Hà và tạo nên quốc gia cổ Babylon, với nhiều công trình kiến trúc cổ đại phương Đông nổi tiếng, trong đó có vườn treo Babylon, một trong những kỳ quan của thế giới cổ đại.
Ngoài Babylon, kiến trúc phương Đông còn có những công trình kỳ vĩ khác như đền tháp ở Ấn Độ, Kim tự tháp ở Ai Cập,…
Kiến Trúc Cổ Đại Phương Tây: Sự Tinh Tế và Lý Trí
Kiến trúc phương Tây cổ đại, đặc biệt là kiến trúc Hy Lạp và La Mã, nổi bật với sự tinh tế, cân đối và tính ứng dụng cao. Các công trình kiến trúc cổ đại phương Tây không chỉ là nơi sinh hoạt, làm việc mà còn là biểu tượng của quyền lực, trí tuệ và vẻ đẹp.
Kiến trúc Hy Lạp cổ đại hình thành trên miền Nam bán đảo Balkans, Pháp, Ý, khu vực tiểu Á, vùng ven Bắc Hải, các đảo nhỏ Aegaeum, Ai Cập, Tây Ban Nha. Kiến trúc Hy Lạp cổ đại thể hiện ở hai quần thể kiến trúc là Agora và Acropol. Agora là khu trung tâm công cộng, nơi diễn ra các hoạt động chính trị, thương mại và xã hội. Acropol là khu đồi cao, nơi tập trung các đền thờ và công trình tôn giáo quan trọng.
Kiến trúc Agora có đặc điểm là dạng hình học với những hàng cột hai tầng bao quanh. Ở giữa là vị trí của bàn thờ và tượng thần.
Các giai đoạn phát triển của kiến trúc cổ đại phương Tây được thể hiện qua các loại hình đền cổ:
- Đền cổ dạng hình chữ nhật, lối vào chính là cạnh ngắn và có 2 cột ở cạnh ngắn này, được gọi là cột đôi ở hiên.
- Đền cổ 2 được bổ sung thêm 2 cột cạnh ngắn ở phía sau đền, hay còn gọi là cột đôi ở hiên cả 2 đầu.
- Đền cổ 3 sở hữu 4 cột phía trước, gọi là Prostyle.
- Đền thứ 4 có kiến trúc hình tròn, ở vành ngoài có hàng cột bao quanh, được gọi là Tholos.
- Giai đoạn tiếp theo chủ yếu phát triển loại hình đền cổ hình chữ nhật với tường chịu lực, mặt ngoài của tường được ghép thêm các cột khác nhau, được gọi là Pseudo-Peripteral.
- Đền Peripteral có hình dáng chữ nhật và có hàng cột chạy vành ngoài.
Sự Khác Biệt và Giao Thoa
Hai nền văn minh cổ đại phương đông và văn minh cổ đại phương tây đều có những nét đặc trưng riêng biệt. Kiến trúc phương Đông thường có xu hướng hình tháp, chóp nhọn, trong khi kiến trúc phương Tây cổ đại thường là hình chữ nhật, hình tròn, hình vòm. Tuy nhiên, theo thời gian, đã có sự giao thoa giữa các nền văn hóa kiến trúc. Kiến trúc hiện đại ngày nay chịu ảnh hưởng nhất định từ cả hai nền văn minh kiến trúc cổ đại của phương Đông và phương Tây. Sự kết hợp giữa yếu tố truyền thống và hiện đại đã tạo nên những công trình độc đáo và ấn tượng, phản ánh sự phát triển không ngừng của kiến trúc thế giới.
