Bài thơ “Tiếng Việt” của Lưu Quang Vũ là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện tình yêu sâu sắc đối với tiếng mẹ đẻ. Để hiểu rõ hơn về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ này, chúng ta hãy cùng nhau khám phá các dạng đề đọc hiểu thường gặp và phân tích chi tiết.
Các Dạng Đề Đọc Hiểu Tiếng Việt Lưu Quang Vũ
Đề Số 1: Cảm Nhận Về Vẻ Đẹp Tiếng Việt
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:
Chưa chữ viết đã vẹn tròn tiếng nói
Vầng trăng cao đêm cá lặn sao mờ
Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa
Óng tre ngà và mềm mại như tơ.
Tiếng tha thiết nói thường nghe như hát
Kể mọi điều bằng ríu rít âm thanh
Như gió nước không thể nào nắm bắt
Dấu huyền trầm, dấu ngã chênh vênh.
Dấu hỏi dựng suốt ngàn đời lửa cháy
Một tiếng “vườn” rợp bóng lá cành vươn
Nghe mát lịm ở đầu môi tiếng “suối”
Tiếng “heo may” gợi nhớ những con đường.
(“Tiếng Việt” – Lưu Quang Vũ)
Câu hỏi:
- Nêu chủ đề chính của đoạn thơ.
- Phân tích biện pháp tu từ được sử dụng trong hai dòng thơ: “Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa – Óng tre ngà và mềm mại như tơ.”
- Đặc điểm nổi bật nào của tiếng Việt được tác giả thể hiện trong hai khổ thơ in đậm?
- Theo bạn, làm thế nào để góp phần giữ gìn và phát triển sự trong sáng của tiếng Việt trong bối cảnh hiện nay?
Gợi ý trả lời:
-
Chủ đề chính: Tình yêu, sự trân trọng và niềm tự hào về vẻ đẹp của tiếng Việt.
-
Biện pháp tu từ: So sánh (“như đất cày, như lụa”, “mềm mại như tơ”) và ẩn dụ. Tác dụng: nhấn mạnh vẻ đẹp đa dạng, vừa mộc mạc, chân chất, vừa tinh tế, uyển chuyển của tiếng Việt, gợi liên tưởng đến những hình ảnh quen thuộc của quê hương, đất nước.
-
Đặc điểm nổi bật: Tiếng Việt giàu thanh điệu, có khả năng biểu đạt cảm xúc tinh tế, gợi hình, gợi cảm, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
-
(Học sinh tự trình bày quan điểm cá nhân, có thể tham khảo các ý sau):
- Trau dồi kiến thức về tiếng Việt, sử dụng ngôn ngữ chuẩn mực.
- Tích cực đọc sách báo, tìm hiểu về văn hóa Việt Nam.
- Phê phán những hành vi sử dụng tiếng Việt sai lệch, thiếu văn hóa.
- Sáng tạo trong việc sử dụng tiếng Việt, góp phần làm phong phú và giàu đẹp hơn tiếng mẹ đẻ.
Hình ảnh minh họa vẻ đẹp mộc mạc và tinh tế của tiếng Việt, được so sánh như đất cày, lụa, tre ngà.
Đề Số 2: Tìm Hiểu Tình Cảm Của Tác Giả
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:
Tiếng mẹ gọi trong hoàng hôn khói sẫm
Cánh đồng xa cò trắng rủ nhau về
Có con nghé trên lưng bùn ướt đẫm
Nghe xạc xào gió thổi giữa cau tre. …
Chưa chữ viết đã vẹn tròn tiếng nói
Vầng trăng cao đêm cá lặn sao mờ
Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa
Óng tre ngà và mềm mại như tơ. …
Ôi tiếng Việt suốt đời tôi mắc nợ
Quên nỗi mình quên áo mặc cơm ăn
Trời xanh quá môi tôi hồi hộp quá
Tiếng Việt ơi tiếng Việt ân tình.
( Tiếng Việt, Lưu Quang Vũ – Thơ tình, NXB Văn học 2002)
Câu hỏi:
- Xác định các phương thức biểu đạt được sử dụng trong đoạn thơ.
- Chỉ ra và phân tích hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ trong hai câu thơ: “Ôi tiếng Việt như đất cày, như lụa / Óng tre ngà và mềm mại như tơ.”
- Nêu ngắn gọn nội dung chính của đoạn thơ.
- Viết đoạn văn ngắn (5-7 dòng) trình bày suy nghĩ của bạn sau khi đọc câu thơ: “Tiếng Việt ơi tiếng Việt ân tình.”
Gợi ý trả lời:
-
Phương thức biểu đạt: Biểu cảm, miêu tả, tự sự.
-
Biện pháp tu từ: So sánh (“như đất cày, như lụa”, “mềm mại như tơ”). Tác dụng: Gợi hình ảnh sinh động, cụ thể về vẻ đẹp của tiếng Việt, nhấn mạnh sự gắn bó mật thiết giữa tiếng Việt với đời sống, văn hóa của người Việt, khơi gợi tình yêu và niềm tự hào về tiếng mẹ đẻ.
-
Nội dung chính: Ca ngợi vẻ đẹp của tiếng Việt, thể hiện tình yêu, sự gắn bó sâu sắc của tác giả với tiếng mẹ đẻ.
-
(Học sinh tự trình bày suy nghĩ cá nhân, có thể tham khảo các ý sau):
- Câu thơ thể hiện tình cảm yêu mến, trân trọng của tác giả đối với tiếng Việt.
- Tiếng Việt không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là một phần máu thịt, là hồn cốt của dân tộc.
- Mỗi người Việt Nam cần có ý thức giữ gìn và phát huy vẻ đẹp của tiếng Việt.
Hình ảnh cánh đồng lúa chín vàng, cò trắng bay lượn, gợi nhớ về những âm thanh, hình ảnh quen thuộc của quê hương và tiếng mẹ đẻ.
Đề Số 3: Suy Ngẫm Về Trách Nhiệm Với Tiếng Việt
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:
“Chưa chữ viết đã vẹn tròn tiếng nói
Vầng trăng cao đêm cá lặn sao mờ
Ôi tiếng Việt như đất cày , như lụa
Óng tre ngà và mềm mại như tơ
Tiếng tha thiết nói thường nghe như hát
Kể mọi điều bằng ríu rít âm thanh
Như gió nước không thể nào nắm bắt
Dấu huyền trầm , dấu ngã chênh vênh”
(Lưu Quang Vũ – Tiếng Việt)
Câu hỏi:
- Đoạn thơ trên được viết theo thể thơ nào?
- Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng chủ yếu trong đoạn thơ.
- Đoạn thơ thể hiện thái độ, tình cảm gì của tác giả đối với tiếng Việt?
- Viết đoạn văn ngắn (6-8 câu) trình bày suy nghĩ của bạn về trách nhiệm của giới trẻ ngày nay trong việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt.
Gợi ý trả lời:
-
Thể thơ: Thơ tự do.
-
Biện pháp tu từ chủ yếu: So sánh (“như đất cày, như lụa”, “như gió nước”). Tác dụng: Miêu tả sinh động vẻ đẹp của tiếng Việt, vừa giản dị, gần gũi, vừa uyển chuyển, linh hoạt, khó nắm bắt, thể hiện sự phong phú và đa dạng của tiếng mẹ đẻ.
-
Thái độ, tình cảm: Yêu mến, trân trọng, tự hào về vẻ đẹp và sự giàu có của tiếng Việt.
-
(Học sinh tự trình bày suy nghĩ cá nhân, có thể tham khảo các ý sau):
- Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt là trách nhiệm của mỗi người, đặc biệt là giới trẻ.
- Cần sử dụng tiếng Việt chuẩn mực, có ý thức bảo vệ và phát huy vẻ đẹp của tiếng mẹ đẻ.
- Phê phán những hành vi sử dụng tiếng Việt lai căng, tùy tiện, làm mất đi sự trong sáng của ngôn ngữ.
Hình ảnh minh họa sự uyển chuyển và mềm mại của chữ viết tiếng Việt, thể hiện vẻ đẹp tiềm ẩn trong từng con chữ.
Kết Luận
“Tiếng Việt” của Lưu Quang Vũ là một bài thơ giàu cảm xúc, thể hiện tình yêu sâu sắc đối với tiếng mẹ đẻ. Hy vọng rằng, thông qua việc phân tích các dạng đề đọc hiểu trên, bạn đọc sẽ hiểu rõ hơn về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, đồng thời nâng cao ý thức giữ gìn và phát huy vẻ đẹp của tiếng Việt.
