Hình ảnh “Chim Hôm Thoi Thót Về Rừng” không chỉ là một khoảnh khắc thiên nhiên bình dị, mà còn là một biểu tượng giàu sức gợi, thường được các nhà thơ Việt Nam sử dụng để thể hiện những cung bậc cảm xúc sâu lắng. Từ nỗi cô đơn, khắc khoải đến sự mỏi mệt, lạc lõng, cánh chim chiều đã trở thành một phần không thể thiếu trong bức tranh thi ca Việt.
Hình ảnh cánh chim nhỏ bé giữa không gian bao la, cô đơn của bầu trời chiều khơi gợi cảm xúc về sự nhỏ bé, hữu hạn của con người trước vũ trụ vô tận.
Trong thơ Bà Huyện Thanh Quan, cánh chim chiều xuất hiện trong khung cảnh “Chiều trời bảng lảng bóng hoàng hôn”, báo hiệu sự kết thúc của một ngày và gợi lên nỗi nhớ nhà da diết. Cái “thoi thót” của cánh chim không chỉ miêu tả dáng vẻ lẻ loi, đơn độc mà còn thể hiện sự bồn chồn, thôi thúc trong lòng người lữ khách:
Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi
Dặm liễu sương sa khách bước dồn
Cánh chim mỏi mệt tìm về tổ ấm, tương phản với nỗi niềm “Kẻ chốn Chương Đài, người lữ thứ”, càng làm tăng thêm sự cô đơn, quạnh quẽ của người tha hương nơi đất khách.
Hình ảnh “chim hôm thoi thót về rừng” cũng xuất hiện trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, gắn liền với khoảnh khắc Thúy Kiều chờ đợi Sở Khanh. Nhìn những cánh chim “thoi thót”, lác đác bay về rừng, Kiều cảm nhận được sự bơ vơ, lạc lõng của bản thân. Chim còn có đích đến, còn Kiều thì không biết tương lai sẽ về đâu. Sự “thoi thót” ấy không chỉ là dáng vẻ của cánh chim, mà còn là tâm trạng bất an, lo lắng của Kiều trước số phận mịt mù.
Trong “Chiều tối” (Mộ) của Hồ Chí Minh, cánh chim chiều mang một sắc thái khác. Nhà thơ, trong cảnh tù đày, mệt mỏi sau một ngày dài bị giải đi, nhìn thấy:
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Ở đây, cánh chim không chỉ đơn thuần là một hình ảnh khách quan, mà còn là sự đồng cảm sâu sắc của nhà thơ với hoàn cảnh của chính mình. Cánh chim “mỏi” cũng như con người “mỏi”, cùng chia sẻ gánh nặng của cuộc đời.
Tuy nhiên, không phải lúc nào cánh chim chiều cũng mang nỗi buồn. Trong “Tràng giang” của Huy Cận, ta bắt gặp một hình ảnh chim chiều mạnh mẽ, đầy sức sống:
Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa
Cánh chim nhỏ bé giữa không gian tráng lệ của bầu trời chiều không hề đơn độc, mà ngược lại, nó tạo nên một điểm nhấn độc đáo, làm cho bức tranh thiên nhiên thêm phần sống động.
Tóm lại, hình ảnh “chim hôm thoi thót về rừng” là một biểu tượng đa nghĩa trong thi ca Việt. Nó có thể gợi lên nỗi cô đơn, nhớ nhà, sự mỏi mệt, lạc lõng, nhưng cũng có thể là biểu tượng của sự mạnh mẽ, kiên cường. Tùy thuộc vào hoàn cảnh và tâm trạng của nhà thơ, cánh chim chiều sẽ mang một sắc thái riêng, góp phần làm phong phú thêm bức tranh thi ca Việt Nam.
