“Chàng Thì đi Cõi Xa Mưa Gió…” câu thơ mở đầu đoạn trích từ “Chinh Phụ Ngâm Khúc” của Đặng Trần Côn, qua bản dịch tài hoa của Đoàn Thị Điểm, đã khắc họa sâu sắc nỗi sầu ly biệt của người chinh phụ. Nỗi sầu ấy không chỉ là nỗi nhớ nhung đơn thuần, mà còn là sự lo lắng, bất an trước những hiểm nguy mà người chồng phải đối mặt nơi chiến trường xa xôi.
Chàng thì đi cõi xa mưa gió
Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn
Hai câu thơ sử dụng nghệ thuật đối lập “đi” và “về” để làm nổi bật sự chia ly. “Chàng” phải dấn thân vào “cõi xa mưa gió”, một hình ảnh ẩn dụ cho chiến trường đầy gian khổ và hiểm nguy. Còn “thiếp” phải trở về “buồng cũ chiếu chăn”, nơi chứa đựng những kỷ niệm êm đềm của hai người, nhưng giờ đây chỉ còn lại sự cô đơn và trống vắng. Sự đối lập này không chỉ nhấn mạnh sự chia cắt về không gian, mà còn gợi lên sự chia cắt về số phận, về những trải nghiệm mà mỗi người phải gánh chịu.
Đoái trông theo đã cách ngăn
Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh
Người chinh phụ “đoái trông theo”, cố gắng níu giữ hình bóng người chồng, nhưng khoảng cách ngày càng xa vời. Hình ảnh “mây biếc” và “ngàn núi xanh” không chỉ là những cảnh vật thiên nhiên, mà còn là biểu tượng cho những trở ngại, những khó khăn ngăn cách hai người. Màu “biếc” của mây gợi lên sự u buồn, chia ly, còn “ngàn núi xanh” tượng trưng cho con đường chinh chiến dài dằng dặc, mịt mờ phía trước.
Người chinh phụ khắc khoải trông ngóng bóng dáng người chồng nơi chiến trường xa xôi, giữa khung cảnh thiên nhiên bao la
Chốn Hàm Dương chàng còn ngảnh lại
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang
Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng
Đoạn thơ sử dụng điển tích “Hàm Dương” và “Tiêu Tương” để diễn tả sự xa cách về địa lý và nỗi nhớ nhung da diết của hai người. Dù cách xa nhau “mấy trùng”, “chàng” vẫn “ngảnh lại”, “thiếp” vẫn “trông sang”, thể hiện sự gắn bó, yêu thương không gì có thể chia cắt. Tuy nhiên, chính sự cố gắng này lại càng làm nổi bật sự bất lực, tuyệt vọng trước hoàn cảnh chia ly.
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai
Dù cùng “trông lại”, nhưng “cùng chẳng thấy”, chỉ thấy “xanh xanh những mấy ngàn dâu”. “Ngàn dâu” là hình ảnh tượng trưng cho sự xa xôi, mịt mờ, cho tương lai bất định. Màu “xanh ngắt” gợi lên sự cô đơn, lạnh lẽo, bao trùm lên không gian và tâm trạng của người chinh phụ. Câu hỏi tu từ “Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?” không cần câu trả lời, bởi nỗi sầu của cả hai đều quá lớn, quá sâu sắc, không thể so sánh.
“Chàng thì đi cõi xa mưa gió…” Đoạn thơ ngắn gọn nhưng đầy sức gợi, đã tái hiện một cách chân thực và xúc động nỗi sầu ly biệt, nỗi cô đơn, mong nhớ của người chinh phụ. Đồng thời, đoạn thơ cũng là lời tố cáo chiến tranh phi nghĩa, đã gây ra bao đau khổ, chia ly cho những con người vô tội. Nỗi sầu ly biệt trong “Chinh Phụ Ngâm Khúc” vẫn còn nguyên giá trị đến ngày nay, nhắc nhở chúng ta về giá trị của hòa bình và hạnh phúc gia đình.
