Câu hỏi “ai là người đầu tiên trên Trái Đất” là một trong những bí ẩn lớn nhất mà các nhà khảo cổ học và nhân chủng học vẫn đang cố gắng giải đáp. Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần hiểu rõ về quá trình tiến hóa và sự phát triển của loài người qua hàng triệu năm.
Từ Những Sinh Vật Bé Nhỏ Nhất
Sự sống trên Trái Đất bắt đầu từ rất lâu trước khi con người xuất hiện. Các vi sinh vật đơn bào, tổ tiên của mọi sinh vật sống ngày nay, đã tồn tại từ hơn 3,5 tỷ năm trước. Chúng sống trong môi trường nước, khi các lục địa còn đang hình thành và bầu khí quyển thiếu oxy.
Hình ảnh mô phỏng vi khuẩn cổ đại, tổ tiên xa xưa của tất cả các loài sinh vật, bao gồm cả con người, tồn tại trong điều kiện khắc nghiệt của Trái Đất sơ khai.
Trong suốt hàng tỷ năm, sự sống liên tục tiến hóa và đa dạng hóa. Từ những sinh vật đơn giản nhất, sự sống dần phát triển thành các dạng phức tạp hơn, tạo nên một mạng lưới sinh thái phong phú.
Dòng Dõi Lâu Đời Của Loài Người
Loài người hiện đại, Homo sapiens, chỉ là một nhánh nhỏ trong cây phả hệ tiến hóa rộng lớn. Chúng ta có những người họ hàng gần gũi đã tuyệt chủng như người Neanderthal và người Denisovan, tất cả đều thuộc về tông Người (Hominini).
Tái hiện chân dung người Neanderthal, một loài người cổ đại có quan hệ gần gũi với Homo sapiens, minh họa sự đa dạng trong dòng dõi tiến hóa của loài người.
Vậy, ai là “người” đầu tiên? Câu trả lời phụ thuộc vào cách chúng ta định nghĩa “người”. Có hai cách tiếp cận chính để trả lời câu hỏi này.
Homo Sapiens Đầu Tiên
Một cách tiếp cận là coi “người” đầu tiên là thành viên đầu tiên của loài Homo sapiens. Những cá thể này, về cơ bản, giống với chúng ta ngày nay, ngoại trừ việc họ không có công nghệ hiện đại.
Hình vẽ trong hang động Lascaux (Pháp), một minh chứng cho khả năng sáng tạo và tư duy trừu tượng của Homo sapiens, một yếu tố then chốt phân biệt chúng ta với các loài người khác.
Bộ xương Homo sapiens cổ nhất được tìm thấy ở Morocco có niên đại khoảng 300.000 năm. Những người này sống cùng thời với các loài người khác như Neanderthal và Denisovan. Điều gì khiến Homo sapiens khác biệt và cuối cùng dẫn đến sự thành công của chúng ta? Nhiều nhà khoa học cho rằng đó là bộ não của chúng ta, khả năng sáng tạo nghệ thuật và ngôn ngữ, mặc dù bằng chứng gần đây cho thấy Neanderthal cũng có thể có những khả năng tương tự.
Tổ Tiên Chung Của Tông Người
Một cách tiếp cận khác là coi “người” đầu tiên là thành viên đầu tiên của tông Người (Hominini), nhánh tiến hóa tách ra từ tổ tiên chung của con người, tinh tinh và khỉ đột.
Lucy, hóa thạch quan trọng của Australopithecus afarensis, đại diện cho một giai đoạn tiến hóa quan trọng trong quá trình hình thành loài người, với khả năng đi thẳng và sử dụng công cụ thô sơ.
Một trong những ứng cử viên sáng giá cho danh hiệu này là Australopithecus afarensis, một loài vượn người đã tuyệt chủng sống ở Đông Phi cách đây khoảng 3-4 triệu năm. Australopithecus afarensis có dáng đi thẳng đứng và sử dụng công cụ bằng đá. Hóa thạch nổi tiếng nhất của loài này là “Lucy”.
Lucy sống cách đây khoảng 3,18 triệu năm. Khi còn sống, cô ấy có lẽ có lông bao phủ cơ thể và cao tương đương với chúng ta ngày nay. Bộ xương của Lucy được tìm thấy ở Châu Phi, và mặc dù nó tương đối hoàn chỉnh so với các hóa thạch khác, nhưng nó vẫn chưa đầy đủ.
Việc xác định ai là “người” đầu tiên vẫn là một thách thức. Các hóa thạch thường không đầy đủ, và mỗi khám phá mới lại mang đến những mảnh ghép quan trọng cho bức tranh tiến hóa của loài người.
