“Huấn luyện viên thì không ra sân” – câu nói tưởng chừng quen thuộc nhưng lại ẩn chứa nhiều điều thú vị. Ít ai ngờ rằng André Aciman, một nhà báo, giảng viên và học giả, lại có thể tạo ra một tác phẩm văn học gây tiếng vang lớn như Call Me By Your Name. Tác phẩm này không chỉ là một cuốn tiểu thuyết tình cảm thông thường, mà còn là một sự bùng nổ văn chương, vượt ra khỏi những khuôn khổ gò bó của giảng đường.
André Aciman đã cho thấy sự am hiểu sâu sắc về thị hiếu khán giả khi chuyển từ những bài xã luận, khảo cứu sang hồi ký và sau đó là tiểu thuyết. Call Me By Your Name không chỉ là một cuốn gay-fiction đơn thuần, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật được viết theo phong cách của Proust, một nhà văn mà Aciman vô cùng ngưỡng mộ. Sự thành công của cuốn sách này không chỉ ở quê nhà mà còn lan rộng ra cả Pháp, nơi nó được đọc đi đọc lại bởi hàng chục ngàn người mỗi năm.
Cái tên Call Me By Your Name (Gọi em bằng tên anh) mang một vẻ đẹp ngôn tình, gợi sự tò mò và lãng mạn. Nhưng tác phẩm này không hề đơn giản như vậy. Nó sở hữu một cốt truyện quen thuộc về tình yêu giữa Elio, một chàng trai mười bảy tuổi, và Oliver, một học giả. Tuy nhiên, Aciman không tập trung vào việc tạo ra những tình tiết drama mà sử dụng các yếu tố ngoại cảnh và nhân vật phụ để làm nổi bật tình yêu của hai người.
1. Gọi em bằng tên anh trong tấm gương của Proust.
“Tuyệt nhiên có thứ gì bắt đầu sớm sủa hơn tôi nghĩ rất lâu, một sự dao động tôi cũng không nhận ra được…”. Đoạn văn này, trích từ trang 15 của Gọi em bằng tên anh, cho thấy rõ ảnh hưởng của Marcel Proust lên ngòi bút của Aciman. Những dòng ý thức miên man, những suy nghĩ lan man và cách sử dụng trạng từ một cách triệt để là những đặc điểm nổi bật trong phong cách viết của Proust và cũng được Aciman sử dụng một cách tài tình.
Aciman không ngại đưa vào tác phẩm của mình những kiến thức hàn lâm về văn học, ngôn ngữ học, hội họa và nhạc lý. Điều này có thể khiến người đọc cảm thấy choáng ngợp, nhưng đồng thời cũng tạo ra một hiệu ứng mù mờ, khiến ta chỉ có thể cảm nhận được những chi tiết nhỏ về cảm xúc và từ đó hiểu được cấu tứ chủ đạo của tác phẩm. Tuy nhiên, đôi khi tính thô cứng của một vị giáo sư khiến cho những đoạn ý thức trở nên dài dòng và khó đọc.
2. Tính điện ảnh của Call Me By Your Name và sự tương tác giữa phim và truyện.
“Tôi đã say đắm cái kiểu thời tiết tháng Tám…”. Đoạn văn này (trang 260-262) miêu tả một cách sống động khung cảnh mùa hè Địa Trung Hải, tạo ra một không gian thơ mộng và lãng mạn. Aciman đã sử dụng những hình ảnh và âm thanh để tạo ra một bức tranh tuyệt đẹp, khiến người đọc có cảm giác như đang xem một bộ phim.
Cách chọn bối cảnh và miêu tả chi tiết các hoạt động của nhân vật tạo ra một nhịp điệu chậm rãi và thong dong, mang đậm tư duy điện ảnh. Chủ nghĩa hoàn hảo được thể hiện trong từng khung hình, tạo ra một mỹ cảm khiến người đọc cảm nhận được sự hoàn hảo mà tác giả muốn truyền tải.
Theo thống kê của Chicago Tribune, gần một nửa số người đọc Call Me By Your Name sau khi đã xem phim. Bộ phim đã tạo ra một hiệu ứng quảng bá mạnh mẽ cho cuốn tiểu thuyết, khiến nhiều người tìm đến tác phẩm gốc để khám phá sâu hơn về câu chuyện. Tuy nhiên, phim và truyện lại có một sự tương tác thú vị, khi bộ phim giúp định hình khung cảnh và nhân vật trong trí tưởng tượng của người đọc.
3. Gọi em bằng tên anh liệu có phải là một bước đi bốc đồng không?
André Aciman không phải là một người viết bốc đồng. Ông đã sử dụng lý trí và kiến thức tâm lý học của mình để xây dựng một câu chuyện đầy cảm xúc nhưng vẫn có chiều sâu và tính logic.
Việc đặt nhân vật ở độ tuổi mười bảy, mười tám là một dụng ý nghệ thuật, bởi ở độ tuổi này, con người ta trải qua nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau khi yêu. Elio cũng vậy, cậu trải qua những cảm xúc từ ghét sang yêu, rồi lại chuyển sang ghét và cuối cùng là nỗi sợ cô đơn. Sự chiến đấu giữa lý trí và tình cảm tạo ra một sự mâu thuẫn đáng yêu, khiến cho nhân vật trở nên sống động và gần gũi.
4. Call Me By Your Name có vượt qua giới hạn của truyện tuổi mới lớn?
Có lẽ là không. Mặc dù sở hữu nhiều yếu tố nghệ thuật và ngôn từ khéo léo, nhưng Call Me By Your Name vẫn thiếu một cốt truyện thực sự ấn tượng và mang tính biểu tượng để có thể truyền cảm hứng và bật dậy mạnh mẽ như Bắt trẻ đồng xanh. Tuy nhiên, tác phẩm này vẫn là một địa chỉ hay ho cho những người tìm tới văn học gaylit, đưa văn học trẻ đến với những mỹ cảm sâu xa hơn về tính dục, tình yêu và ý thức chiến đấu giữa lý trí và tình cảm.
