Sông Đà trong “Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân không chỉ là một dòng sông địa lý, mà còn là một sinh thể sống động, mang trong mình sức mạnh dữ dội và vẻ đẹp hùng vĩ. Hình tượng sông Đà hiện lên qua những trang văn tài hoa của Nguyễn Tuân, vừa dữ dằn, hung bạo, vừa thơ mộng, trữ tình, gợi lên những cảm xúc mạnh mẽ trong lòng người đọc.
Sự hung bạo của sông Đà được khắc họa qua những chi tiết đầy ấn tượng:
- Tiếng thác: “Tiếng thác nghe như là oán trách gì, rồi lại như là van xin, rồi lại như là khiêu khích, giọng gằn mà chế nhạo. Thế rồi nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vầu rừng tre nứa nổ lửa…”. Tiếng thác được nhân hóa, mang những cung bậc cảm xúc khác nhau, từ oán trách, van xin đến khiêu khích, chế nhạo, cuối cùng bùng nổ thành tiếng rống dữ dội, gợi cảm giác kinh hoàng, khiếp đảm.
- Thạch trận: “Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông… Mặt hòn đá nào trông cũng ngỗ ngược, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó hơn cả cái mặt nước chỗ này… Mới thấy rằng đây là nó bày thạch trận trên sông. Đám tảng đám hòn chia làm ba hàng chặn ngang trên sông đòi ăn chết cái thuyền…”. Nguyễn Tuân đã ví sông Đà như một chiến trường, nơi đá giăng thành thạch trận, sẵn sàng nuốt chửng bất cứ con thuyền nào dám xâm phạm.
Sông Đà không chỉ hung bạo mà còn ẩn chứa vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ:
- Sóng bọt: “Ngoặt khúc sông lượn, thấy sóng bọt đã trắng xóa cả một chân giời đá.” Sóng bọt trắng xóa tạo nên một khung cảnh hùng vĩ, tráng lệ, như một bức tranh thủy mặc khổng lồ.
- Hình dáng đá: “Mặt sông trắng xóa càng làm bật rõ lên những hòn những tảng mới trông tưởng như nó đứng nó ngồi nó nằm tùy theo sở thích tự động của đá to đá bé.” Hình dáng đá được miêu tả một cách sinh động, gợi hình, khiến người đọc có cảm giác như đang chiêm ngưỡng một công trình nghệ thuật độc đáo do thiên nhiên tạo nên.
Qua đoạn trích, ta thấy rõ phong cách tài hoa, uyên bác của Nguyễn Tuân:
- Sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm: Nguyễn Tuân đã vận dụng một kho từ ngữ phong phú, đa dạng, kết hợp với các biện pháp tu từ như nhân hóa, so sánh, ẩn dụ để miêu tả sông Đà một cách sinh động, hấp dẫn.
- Vận dụng kiến thức sâu rộng về nhiều lĩnh vực: Nguyễn Tuân không chỉ am hiểu về văn chương mà còn có kiến thức sâu rộng về địa lý, lịch sử, quân sự… Nhờ đó, ông đã miêu tả sông Đà một cách chân thực, toàn diện.
- Góc nhìn độc đáo, mới lạ: Nguyễn Tuân không nhìn sông Đà như một đối tượng vô tri, vô giác mà nhìn nó như một sinh thể sống động, có cá tính, có tâm hồn.
Tóm lại, qua đoạn trích trên, hình tượng sông Đà hiện lên vừa hung bạo, dữ dằn, vừa hoang sơ, kỳ vĩ, thể hiện rõ phong cách tài hoa, uyên bác của nhà văn Nguyễn Tuân. Ông đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam bằng những trang văn độc đáo, đầy sáng tạo.