Nhan đề của một tác phẩm văn học, đặc biệt là truyện ngắn, đóng vai trò quan trọng trong việc hé lộ chủ đề, tư tưởng mà tác giả muốn gửi gắm. Truyện ngắn “Làng” của Kim Lân không ngoại lệ. Việc lựa chọn nhan đề đơn giản là “Làng” thay vì “Làng Dầu” mang đến nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, góp phần làm nên giá trị của tác phẩm.
Nếu nhan đề là “Làng Dầu”, phạm vi câu chuyện sẽ bị giới hạn trong một không gian địa lý cụ thể, một làng quê riêng biệt. Điều này có thể khiến người đọc hiểu rằng tác phẩm chỉ tập trung vào những vấn đề, những con người của riêng Làng Dầu.
Thay vào đó, Kim Lân chọn “Làng” làm nhan đề, mang đến một ý nghĩa khái quát và phổ quát hơn. “Làng” ở đây không chỉ là một địa danh cụ thể, mà còn là biểu tượng cho quê hương, cho cội nguồn, cho những giá trị văn hóa truyền thống của người nông dân Việt Nam. Nó gợi lên một không gian thân thuộc, gần gũi, nơi chôn rau cắt rốn của mỗi người.
Việc lược bỏ yếu tố định danh “Dầu” giúp tác giả mở rộng biên độ phản ánh hiện thực. Câu chuyện về ông Hai và Làng Dầu có thể là câu chuyện của bất kỳ người nông dân nào, của bất kỳ làng quê nào trên đất nước Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp. Điều này tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ, khơi gợi sự đồng cảm sâu sắc trong lòng độc giả.
Nhan đề “Làng” cũng phản ánh chủ đề chính của tác phẩm: tình yêu làng quê tha thiết, sâu nặng của người nông dân Việt Nam trong hoàn cảnh chiến tranh. Tình yêu ấy không chỉ là tình cảm gắn bó với mảnh đất, với những con người quen thuộc, mà còn là niềm tự hào, là ý thức trách nhiệm đối với quê hương. Ông Hai, nhân vật chính của truyện, là một điển hình cho tình yêu làng quê ấy. Dù phải rời xa Làng Dầu đi tản cư, ông vẫn luôn hướng về quê hương, dõi theo tin tức về làng. Khi nghe tin Làng Dầu bị Việt gian phản bội, ông đau đớn, tủi hổ như chính mình bị phản bội. Nhưng khi biết tin Làng Dầu không phải là làng Việt gian, ông lại vui mừng, hãnh diện khôn xiết.
Tóm lại, nhan đề “Làng” mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm một cách cô đọng và gợi cảm. Nó không chỉ là một địa danh cụ thể mà còn là biểu tượng cho quê hương, cho cội nguồn và tình yêu làng quê tha thiết của người nông dân Việt Nam. Chính vì vậy, nhan đề “Làng” đã góp phần quan trọng làm nên thành công và giá trị của truyện ngắn này.
