Phong trào Đồng khởi năm 1960 là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử Việt Nam, đánh dấu sự trỗi dậy mạnh mẽ của nhân dân miền Nam chống lại chính quyền Ngô Đình Diệm được Mỹ hậu thuẫn. Đây không chỉ là một cuộc nổi dậy đơn lẻ mà là một phong trào quần chúng rộng lớn, lan rộng khắp các tỉnh thành, làm rung chuyển chế độ Việt Nam Cộng hòa và mở ra một giai đoạn mới trong cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc.
Phong trào Đồng khởi 1960 là cuộc nổi dậy của nhân dân miền Nam Việt Nam chống lại chính quyền Ngô Đình Diệm, được Mỹ hậu thuẫn. Nguyên nhân sâu xa của phong trào này xuất phát từ sự tích tụ những mâu thuẫn gay gắt về chính trị, kinh tế và văn hóa, xã hội dưới chế độ độc tài, phát xít của Ngô Đình Diệm.
Về chính trị, chính quyền Ngô Đình Diệm thi hành chính sách độc tài, gia đình trị, đàn áp dã man những người yêu nước và các lực lượng cách mạng. Việc chính quyền này từ chối hiệp thương tổng tuyển cử thống nhất đất nước theo Hiệp định Geneva đã châm ngòi cho sự bất mãn và căm phẫn trong nhân dân.
Về kinh tế, chính sách kinh tế của chính quyền Ngô Đình Diệm mang nặng tính chất phục vụ lợi ích của Mỹ và các thế lực địa chủ, tư sản mại bản. Nông dân bị bần cùng hóa do sưu cao thuế nặng, mất đất, không có cuộc sống ổn định. Công nhân bị bóc lột tàn tệ, không có quyền lợi chính đáng.
Về văn hóa, chính quyền Ngô Đình Diệm thực hiện chính sách “diệt cộng, trừ gian”, đàn áp tôn giáo, đặc biệt là Phật giáo, và các hoạt động văn hóa truyền thống của dân tộc. Điều này đã gây nên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ các tầng lớp nhân dân.
Tất cả những yếu tố trên đã tạo thành một “lò xo” bị nén chặt, chỉ chờ một ngòi nổ để bùng phát thành phong trào Đồng khởi.
Phong trào Đồng khởi diễn ra từ cuối năm 1959 và bùng nổ mạnh mẽ vào năm 1960, lan rộng khắp các tỉnh miền Nam. Điểm nổi bật của phong trào là cuộc Đồng khởi ở Bến Tre, được xem là “quê hương Đồng khởi”, dưới sự lãnh đạo tài tình của nữ tướng Nguyễn Thị Định.
Thực hiện theo Nghị quyết 15 của Trung ương Đảng, quân và dân miền Nam đã đồng loạt đứng lên khởi nghĩa, phá vỡ hệ thống kìm kẹp của địch ở các vùng nông thôn, giải phóng nhiều vùng đất rộng lớn. Từ Bến Tre, phong trào lan nhanh sang các tỉnh khác như Trà Vinh, Long An, Tiền Giang, tạo thành một làn sóng cách mạng mạnh mẽ.
Phong trào Đồng khởi 1960 đã giành được những thắng lợi to lớn, có ý nghĩa lịch sử sâu sắc:
- Về chính trị: Phong trào đã làm lung lay tận gốc rễ chính quyền Ngô Đình Diệm, làm tan rã bộ máy cai trị của địch ở nhiều vùng nông thôn. Chính quyền cách mạng của nhân dân được thành lập, tạo tiền đề cho việc xây dựng và phát triển vùng giải phóng.
- Về quân sự: Phong trào đã tạo ra một lực lượng vũ trang cách mạng hùng mạnh, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, có khả năng chiến đấu và bảo vệ thành quả cách mạng.
- Về kinh tế: Phong trào đã giải phóng nông dân khỏi ách áp bức, bóc lột của địa chủ, tạo điều kiện cho nông dân có đất cày cấy, phát triển sản xuất.
- Về văn hóa: Phong trào đã khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần cách mạng của nhân dân, góp phần xây dựng một nền văn hóa mới, đậm đà bản sắc dân tộc.
Phong trào Đồng khởi 1960 có ý nghĩa to lớn đối với sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước:
- Tạo bước ngoặt chiến lược: Phong trào đã chuyển cách mạng miền Nam từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công, mở ra một giai đoạn mới trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
- Thúc đẩy sự ra đời của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam: Phong trào đã tạo tiền đề cho việc thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam vào ngày 20 tháng 12 năm 1960, một tổ chức chính trị rộng lớn, đại diện cho khối đại đoàn kết toàn dân tộc, lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Mỹ.
- Góp phần vào thắng lợi cuối cùng: Phong trào Đồng khởi là một trong những yếu tố quan trọng, góp phần vào thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Phong trào Đồng khởi 1960 không chỉ là một sự kiện lịch sử của Việt Nam mà còn có ý nghĩa quốc tế to lớn:
- Cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới: Thắng lợi của phong trào Đồng khởi đã cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới, đặc biệt là ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa.
- Chứng minh sức mạnh của nhân dân: Phong trào đã chứng minh sức mạnh vô địch của nhân dân khi đoàn kết, đấu tranh chống lại áp bức, bất công.
- Bài học kinh nghiệm quý báu: Phong trào Đồng khởi đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu về xây dựng lực lượng, phát động quần chúng, và phương pháp đấu tranh cách mạng.
Phong trào Đồng khởi năm 1960 mãi mãi là một trang sử hào hùng của dân tộc Việt Nam, là biểu tượng của tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh kiên cường, bất khuất của nhân dân ta. Ý nghĩa của phong trào Đồng khởi vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay.
