V.A. Xukhôm Linxki, một cái tên quen thuộc trong ngành giáo dục, đặc biệt là ở các nước Đông Âu và những người quan tâm đến phương pháp giáo dục nhân văn. Xuất thân từ một giáo viên tiểu học trường làng, ông đã vươn lên trở thành viện sĩ thông tấn Viện Hàn Lâm Khoa học Giáo dục, một minh chứng cho sự tận tâm và những đóng góp to lớn của ông cho nền giáo dục.
Ông sinh năm 1918 tại làng Vaxiliepca, thuộc nước cộng hòa Ucraina. Con đường học vấn của Xukhôm linxki không hề bằng phẳng. Năm 1935, khi đang học năm thứ hai Cao đẳng sư phạm, ông buộc phải tạm dừng việc học do bệnh tật. Sau khi hồi phục, gánh nặng kinh tế gia đình lại đè nặng lên vai, khiến ông phải từ bỏ việc học để kiếm sống.
Năm 1936, Xukhôm linxki bắt đầu sự nghiệp giáo viên tại một trường làng ở quê nhà. Trong quá trình giảng dạy, ông vẫn không ngừng học hỏi, tham gia chương trình đại học sư phạm hàm thụ. Sau khi tốt nghiệp, ông được bổ nhiệm làm giáo viên ngữ văn tại trường Trung học Unuphriepca.
Năm 1940, Xukhôm linxki nhập ngũ và tham gia Chiến tranh Thế giới thứ hai. Vào tháng 2 năm 1942, ông bị thương nặng trong một trận chiến ở Xmôlenxcô. Mặc dù may mắn sống sót, hai mảnh đạn nhỏ vẫn còn nằm trong ngực ông, gây ra những cơn đau nhức dai dẳng và nguy cơ tiềm ẩn cho tim.
Năm 1944, sau khi làm trưởng phòng giáo dục huyện, Xukhôm linxki tha thiết xin chuyển về trường học để được gần gũi học sinh. Ông được bổ nhiệm làm hiệu trưởng trường Trung học Pavlưts, nơi ông gắn bó trong suốt 26 năm. Chính tại ngôi trường này, những quan điểm sư phạm của ông đã được thực hiện và phát triển, đưa ông lên vị trí Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Giáo dục và Anh hùng Lao động Liên Xô.
Năm 1970, trong quá trình chuẩn bị cho năm học mới, hai mảnh đạn trong ngực Xukhôm linxki gây ra biến chứng. Ông qua đời trên bàn mổ vào ngày 3 tháng 9 năm 1970, ở tuổi 52, khi phẫu thuật để lấy hai mảnh đạn nằm sát tim.
Tư tưởng sư phạm của Xukhôm linxki bắt nguồn từ thực tiễn dạy học và quản lý trường học. Để gần gũi và trực tiếp dạy dỗ học sinh, ông đã tập hợp 31 trẻ em 6-7 tuổi (sinh năm 1944-1945) và mở một lớp vỡ lòng mang tên “Trường học niềm vui”. Ông trực tiếp giảng dạy các em trong các lớp tiểu học, sau đó tiếp tục dạy ngữ văn và theo dõi các em cho đến khi tốt nghiệp trung học phổ thông. Thông qua hoạt động này và công việc quản lý trường học, Xukhôm linxki đã trau dồi tình cảm, tư duy sư phạm và tích lũy kinh nghiệm thực tiễn để viết nên tác phẩm nổi tiếng “Trái tim tôi hiến dâng cho trẻ”.
Tác phẩm này tổng kết những tư tưởng sư phạm của ông đối với bậc tiểu học, trong đó nổi bật những điểm sau:
-
Giáo dục và dạy học trước hết là sự giao tiếp tâm hồn giữa thầy giáo và học sinh. Sự thấu hiểu và chia sẻ thế giới tư tưởng, tình cảm của nhau là yếu tố then chốt để xây dựng năng lực xúc cảm, nền tảng của năng lực sư phạm. Để trở thành một người thầy chân chính, cần phải biết hiến dâng trái tim cho trẻ, thấu hiểu, yêu thương và tôn trọng trẻ, đồng thời hòa mình vào thế giới trẻ thơ.
-
Người thầy giáo nắm giữ những điều mỏng manh và nhạy cảm nhất trong tự nhiên: bộ óc của trẻ. Xukhôm linxki ví bộ óc trẻ thơ như một bông hồng mỏng manh với giọt sương long lanh, cần phải nâng niu và trân trọng. Ông phân tích điều kiện tư duy của trẻ, nghiên cứu hoạt động của các nơron thần kinh để chứng minh vai trò của xúc cảm trong quá trình lĩnh hội và ghi nhớ.
-
Tuổi thơ là một thế giới đặc biệt, nơi trẻ em sống trong thế giới của cái đẹp, trò chơi, truyện cổ tích, âm nhạc, thơ ca, tranh vẽ, viễn tưởng và sáng tạo. Đó là môi trường lý tưởng để nuôi dưỡng tâm hồn trẻ. Tổ chức trường lớp, nội dung và phương pháp giảng dạy cần tận dụng những yếu tố này để tạo cho trẻ một cuộc sống tràn đầy ước mơ và hy vọng.
-
Giáo dục trẻ em phải hướng đến sự phát triển toàn diện và hài hòa về thể chất và tâm hồn. Đó là sự thống nhất giữa trí tuệ và tình cảm, giữa trái tim và khối óc, giữa xúc cảm và năng lực trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ, lao động và giao tiếp. Đức, trí, thể, mỹ, lao động, học và chơi hòa quyện vào nhau trong một thể thống nhất, chi phối hoạt động của người thầy giáo.
Những tư tưởng sư phạm của Xukhôm linxki được áp dụng rộng rãi trong các cấp học khác và trong toàn bộ hoạt động của trường trung học Pavlưts. Sau “Trái tim tôi hiến dâng cho trẻ”, ông viết “Tuổi ra đời của người công dân” (dành cho giáo dục thiếu niên) và “Những lá thư gửi con trai” (dành cho giáo dục thanh niên). Ba tác phẩm này sau đó được in chung trong một quyển sách với tên gọi chung là “Trái tim tôi hiến dâng cho trẻ”. Ông cũng có nhiều tác phẩm khác về giáo dục lòng yêu nước, giáo dục lao động và giáo dục con người chân chính.
Ông từng nói “Trái tim tôi hiến dâng cho trẻ” là cuốn sách của trái tim mình, còn “Giáo dục con người chân chính như thế nào” là sự nghiệp của đời mình. Tuy nhiên, tác phẩm “Trường trung học Pavlưts” được xem là trung tâm trong sự nghiệp sáng tác sư phạm của ông. Cuốn sách này tổng kết kinh nghiệm 26 năm xây dựng trường trung học nông thôn, nơi Xukhôm linxki triển khai toàn diện và sâu rộng những quan điểm sư phạm của mình về mọi mặt giáo dục, mô tả chi tiết những suy nghĩ sáng tạo, thành công và thất bại của người hiệu trưởng, giáo viên và học sinh trong quá trình giảng dạy, học tập và lao động.
Nhìn lại toàn bộ sự cống hiến của V.A. Xukhôm linxki, thật khó hình dung một người mang trong mình thương tật lại có thể làm việc phi thường đến vậy. Bên cạnh việc dạy học, quản lý trường học và thuyết trình về kinh nghiệm giáo dục ở nhiều nước, ông vẫn dành thời gian và sức lực để viết gần 20 tác phẩm lớn về giáo dục, được dịch ra 15 thứ tiếng. Những tư tưởng giáo dục của ông vẫn còn nguyên giá trị cho sự nghiệp giáo dục của con người ngày nay và mai sau. V.A. Xukhôm linxki thực sự là một nhà giáo dục vĩ đại, một người thầy tận tâm và một nhà tư tưởng có tầm ảnh hưởng sâu rộng.