Trong đoạn trích “Người lái đò Sông Đà” của Nguyễn Tuân, việc xác định phương thức biểu đạt chính đóng vai trò then chốt để hiểu rõ giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
Văn bản trên sử dụng kết hợp nhiều phương thức biểu đạt, nhưng nổi bật và xuyên suốt nhất là tự sự và miêu tả.
-
Tự sự: Câu chuyện kể về cuộc chiến đấu đầy cam go và dũng cảm của người lái đò trên sông Đà hung dữ. Tác giả thuật lại diễn biến trận chiến giữa người lái đò và thác dữ, từ việc vượt qua các trùng vi thạch trận đến chiến thắng cuối cùng.
-
Miêu tả: Ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân tập trung khắc họa hình ảnh sông Đà hùng vĩ, dữ dội với những ghềnh thác hiểm trở. Đồng thời, tác giả miêu tả sinh động hình ảnh người lái đò dũng cảm, mưu trí, giàu kinh nghiệm và bản lĩnh phi thường.
Phương thức biểu cảm cũng được sử dụng, thể hiện qua cảm xúc ngưỡng mộ, kính phục của tác giả trước vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên và phẩm chất anh hùng của con người. Tuy nhiên, nó không phải là phương thức chủ đạo.
Để làm rõ hơn, ta có thể phân tích các đoạn văn cụ thể:
- Đoạn miêu tả sóng thác đánh vào người lái đò: “Sóng thác đã đánh đến miếng đòn hiểm độc nhất…mặt méo bệch đi như cái luồng sóng đánh hồi lùng…” – Đây là sự kết hợp giữa miêu tả (hình ảnh sóng thác, biểu cảm trên khuôn mặt người lái đò) và tự sự (diễn biến trận chiến).
Alt: Người lái đò Sông Đà kiên cường vượt qua dòng thác dữ, thể hiện bản lĩnh và kinh nghiệm lái thuyền điêu luyện.
- Đoạn miêu tả các vòng vây thạch trận: “Vòng đầu vừa rồi, nó mở ra năm cửa trận…Vòng thứ hai này tăng thêm nhiều cửa tử…” – Đây là tự sự kết hợp miêu tả, kể về cách bố trí trận địa của thần sông, thần đá, đồng thời miêu tả sự hiểm ác của nó.
Alt: Sông Đà hiện lên với những ghềnh thác hiểm trở, những vòng vây thạch trận đầy cạm bẫy, thách thức bản lĩnh người lái đò.
- Đoạn miêu tả hành động của người lái đò: “Ông đò vẫn nhớ mặt bọn này, đứa thì ông tránh mà rảo bơi chèo lên, đứa thì ông đè sấn lên mà chặt đôi ra để mở đường tiến…” – Đây là tự sự miêu tả hành động dũng cảm, quyết đoán của người lái đò.
Như vậy, tự sự và miêu tả là hai phương thức biểu đạt chính, đan xen và hỗ trợ lẫn nhau, tạo nên một bức tranh sinh động, hấp dẫn về cuộc chiến giữa con người và thiên nhiên trên sông Đà. Việc xác định đúng phương thức biểu đạt chính giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về nội dung, ý nghĩa và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
