Xã hội nguyên thủy, giai đoạn sơ khai trong lịch sử loài người, đã trải qua một quá trình tiến hóa lâu dài và phức tạp. Để hiểu rõ hơn về cội nguồn của xã hội loài người hiện đại, việc nắm bắt các giai đoạn phát triển chính của xã hội nguyên thủy là vô cùng quan trọng. Vậy, Xã Hội Nguyên Thủy đã Trải Qua Những Giai đoạn Phát Triển Nào và đặc điểm của từng giai đoạn ra sao?
Về cơ bản, lịch sử xã hội nguyên thủy được chia thành hai giai đoạn chính, mỗi giai đoạn mang những đặc trưng riêng biệt, thể hiện sự tiến bộ dần trong đời sống vật chất và tinh thần của con người:
- Bầy Người Nguyên Thủy (hay còn gọi là giai đoạn Người Tối Cổ)
- Công Xã Thị Tộc (bao gồm cả giai đoạn bộ lạc)
1. Bầy Người Nguyên Thủy: Bình Minh của Nhân Loại
Đây là giai đoạn đầu tiên và dài nhất trong lịch sử xã hội nguyên thủy. Đặc trưng của giai đoạn này là sự tồn tại của người tối cổ, tổ tiên xa xưa nhất của loài người hiện đại.
- Dạng Người: Người tối cổ có thể hình còn nhiều nét hoang dã, với trán thấp, xương hàm bạnh ra và dáng đi còn khom người.
Alt: Người tối cổ đang ghè đẽo đá tạo công cụ lao động thô sơ, minh họa giai đoạn bầy người nguyên thủy.
-
Đời Sống Kinh Tế:
- Công cụ lao động: Người tối cổ biết chế tác công cụ lao động từ đá, chủ yếu bằng phương pháp ghè đẽo thô sơ.
- Nguồn sống: Nguồn sống chủ yếu dựa vào săn bắt động vật hoang dã và hái lượm các loại quả, rau củ tự nhiên.
- Nơi ở: Họ thường sống trong các hang động để tránh thú dữ và thời tiết khắc nghiệt. Đặc biệt, việc tìm ra và sử dụng lửa là một bước tiến vĩ đại, giúp họ sưởi ấm, nấu chín thức ăn và xua đuổi thú dữ.
-
Tổ Chức Xã Hội:
- Hình thức: Sống thành từng bầy, bao gồm nhiều gia đình có quan hệ huyết thống lỏng lẻo.
- Phân công lao động: Có sự phân công lao động đơn giản giữa nam và nữ, với nam giới săn bắt và nữ giới hái lượm, chăm sóc con cái.
- Quan hệ xã hội: Quan hệ trong bầy người nguyên thủy mang tính cộng đồng, cùng nhau kiếm ăn và bảo vệ lẫn nhau.
-
Đời Sống Tinh Thần:
- Nghệ thuật sơ khai: Bắt đầu có những hình thức nghệ thuật sơ khai như vẽ trên vách hang động hoặc làm đồ trang sức đơn giản từ xương, răng động vật.
2. Công Xã Thị Tộc: Bước Chuyển Mình Quan Trọng
Đây là giai đoạn phát triển cao hơn của xã hội nguyên thủy, đánh dấu sự xuất hiện của người tinh khôn (Homo sapiens) với những đặc điểm tiến bộ hơn về thể chất và trí tuệ.
-
Dạng Người: Người tinh khôn có hình dáng gần giống với người hiện đại, với trán cao, xương hàm gọn hơn và dáng đi thẳng đứng.
-
Đời Sống Kinh Tế:
- Công cụ lao động: Biết mài đá để tạo ra các công cụ sắc bén và hiệu quả hơn. Phát minh ra cung tên, giúp nâng cao hiệu quả săn bắt.
- Nông nghiệp và chăn nuôi: Bắt đầu xuất hiện những hình thức trồng trọt và chăn nuôi sơ khai, đánh dấu bước chuyển từ kinh tế săn bắt hái lượm sang kinh tế sản xuất.
- Nghề thủ công: Phát triển các nghề thủ công như làm gốm, dệt vải, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của cuộc sống.
- Nơi ở: Dựng lều bằng cành cây, xương thú, da thú, tạo ra những nơi ở ổn định hơn so với hang động.
Alt: Người tinh khôn trong công xã thị tộc đang trồng trọt, chăn nuôi và làm đồ gốm, minh họa sự phát triển kinh tế và xã hội.
-
Tổ Chức Xã Hội:
- Hình thức: Sống quần tụ thành các thị tộc, bao gồm 2-3 thế hệ có chung dòng máu. Nhiều thị tộc có quan hệ huyết thống gần gũi sống cạnh nhau tạo thành bộ lạc.
- Quan hệ xã hội: Quan hệ trong công xã thị tộc dựa trên cơ sở huyết thống, gắn bó chặt chẽ. Mọi của cải đều thuộc sở hữu chung của thị tộc hoặc bộ lạc, và được phân chia công bằng cho mọi thành viên.
- Vai trò của người phụ nữ: Người phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong gia đình và xã hội, đảm nhiệm việc hái lượm, trồng trọt và chăm sóc con cái. Quyền lực trong thị tộc thường thuộc về người phụ nữ lớn tuổi, có kinh nghiệm (chế độ mẫu hệ).
-
Đời Sống Tinh Thần:
- Tục lệ mai táng: Xuất hiện tục chôn người chết, thể hiện niềm tin vào thế giới bên kia và sự tôn trọng đối với người đã khuất.
- Nghệ thuật phát triển: Nghệ thuật phát triển hơn so với giai đoạn trước, với những hình vẽ trên đồ gốm, trang sức tinh xảo hơn.
Tóm lại, xã hội nguyên thủy đã trải qua những giai đoạn phát triển từ bầy người nguyên thủy hoang dã đến công xã thị tộc có tổ chức, đánh dấu bước tiến quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của xã hội loài người. Việc nghiên cứu về xã hội nguyên thủy giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cội nguồn của mình, cũng như những giá trị văn hóa và xã hội được hình thành từ thuở sơ khai.
