Trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, kế sách “Vườn Không Nhà Trống” đóng vai trò then chốt, đặc biệt trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích kế sách này, làm nổi bật vai trò quyết định của nó trong chiến thắng trước những đội quân hùng mạnh, đặc biệt là quân Nguyên – Mông.
Nguồn Gốc và Ý Nghĩa của Kế Sách Vườn Không Nhà Trống
Kế sách “vườn không nhà trống” (thanh dã) không chỉ đơn thuần là việc sơ tán dân và tài sản khỏi vùng chiến sự. Nó là một chiến lược quân sự toàn diện, kết hợp yếu tố kinh tế, xã hội và tâm lý chiến tranh. Mục tiêu chính là làm suy yếu địch từ bên trong, khiến chúng gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn cung cấp, làm giảm tinh thần chiến đấu và tạo điều kiện cho quân ta phản công.
Theo lời Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, “khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng sách giữ nước vậy”. Kế sách này không chỉ áp dụng trong thời chiến mà còn là một triết lý trị quốc, đặt lợi ích của nhân dân lên hàng đầu.
Áp Dụng Kế Sách Vườn Không Nhà Trống Trong Kháng Chiến Chống Nguyên Mông
Ba lần quân Nguyên Mông xâm lược Đại Việt (1258, 1285, 1288) đều chứng kiến sự thành công của kế sách “vườn không nhà trống”.
- Lần thứ nhất (1258): Quân Mông Cổ chiếm Thăng Long nhưng chỉ đóng quân được nửa tháng. Nhân dân thực hiện “thanh dã”, khiến địch không kiếm được lương thực, lại không quen khí hậu, quân lính ốm đau. Quân ta liên tục tập kích, khiến địch rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan và phải rút quân.
- Lần thứ hai (1285): Quân Nguyên chia nhiều hướng tiến vào Đại Việt. Trần Quốc Tuấn cho quân cầm cự để triều đình và dân rút lui, bỏ trống Thăng Long. Quân Nguyên chiếm được kinh thành nhưng cánh quân phía nam bị tiêu diệt. Dân binh hoạt động mạnh ở hậu phương địch, gây nhiều tổn thất. Quân Nguyên phát sinh bệnh tật, quân ta phản công, khiến địch phải rút lui.
- Lần thứ ba (1288): Quân Nguyên chuẩn bị kỹ lưỡng nhưng vẫn bị chặn đánh quyết liệt. Ta tiếp tục dùng kế “vườn không nhà trống”, rút về Thanh Hóa. Quân địch thiếu lương thực, phải chia lẻ đi cướp và bị quân ta tiêu diệt. Đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ bị Trần Khánh Dư đánh tan. Thoát Hoan buộc phải rút quân.
Bài Học Từ Kế Sách Vườn Không Nhà Trống
Sự thành công của kế sách “vườn không nhà trống” trong ba cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông cho thấy nhiều bài học quý giá:
- Sức mạnh của toàn dân: Kế sách này chỉ có thể thành công khi có sự đồng lòng, ủng hộ của toàn dân.
- Linh hoạt, sáng tạo: Việc áp dụng kế sách phải linh hoạt, phù hợp với tình hình cụ thể.
- Chủ động, tích cực: Không chỉ phòng thủ thụ động mà phải chủ động tấn công, tiêu hao lực lượng địch.
- Hậu cần vững chắc: Phải đảm bảo nguồn cung cấp lương thực, vũ khí cho quân đội và nhân dân.
Kế sách “vườn không nhà trống” không chỉ là một chiến thuật quân sự mà còn là biểu tượng của tinh thần yêu nước, ý chí quật cường và sự sáng tạo của dân tộc Việt Nam. Nó vẫn còn nguyên giá trị trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước phải đối mặt với nhiều thách thức về an ninh và chủ quyền.
