Xuân Diệu, tên khai sinh Ngô Xuân Diệu, chào đời ngày 2 tháng 2 năm 1916 tại Trảo Nha, Can Lộc, Hà Tĩnh, nhưng lại cất tiếng khóc đầu tiên ở Tuy Phước, Bình Định. Sau khi hoàn thành chương trình tú tài, ông bắt đầu sự nghiệp giảng dạy. Đến năm 1943, ông tốt nghiệp cử nhân luật và có thời gian làm tham tá Thương chánh tại Mỹ Tho (nay là Tiền Giang) trước khi chuyển ra sinh sống và làm việc tại Hà Nội.
Xuân Diệu là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, ông gia nhập Tự lực văn đoàn và ghi dấu ấn sâu đậm với hai tập thơ nổi tiếng Thơ thơ và Gửi hương cho gió. Những tác phẩm thơ tình làm say đắm lòng người, đưa ông lên ngôi vị “ông hoàng thơ tình”, phần lớn được Vội Vàng Sáng Tác Năm Nào? Chính là giai đoạn từ 1936 đến 1944, với những bài thơ đi vào lòng người như Yêu, Vội vàng, Dại khờ…
Bài thơ Vội vàng, một kiệt tác rút từ tập Thơ thơ, lần đầu ra mắt công chúng năm 1938, đã thể hiện rõ nét phong cách sống và triết lý nhân sinh của Xuân Diệu:
Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất;
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi.
Của ong bướm này đây tuần tháng mật;
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Của yến anh này đây khúc tình si.
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi,
Mỗi sáng sớm, thần vui hằng gõ cửa;
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần;
Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa;
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.
Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,
Không cho dài thời trẻ của nhân gian,
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn
Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!
Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời…
Nhà phê bình Chu Văn Sơn, khi bình giảng về Vội vàng, đã trích dẫn nhận xét sâu sắc của Hoài Thanh về Xuân Diệu trong Thi nhân Việt Nam: “say đắm tình yêu, say đắm cảnh trời, sống vội vàng, sống cuống quýt”. Việc đặt tên cho bài thơ một cái tên đậm chất cá nhân như Vội vàng chính là một lời tự bạch, một bức chân dung tự họa chân thực của Xuân Diệu. Nó thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc về chính mình của nhà thơ.
“Cái điệu sống vội vàng cuống quýt của Xuân Diệu bắt nguồn sâu xa từ ý thức về thời gian, về sự ngắn ngủi của kiếp người, về cái chết như là kết cục không thể tránh khỏi mai hậu. Sống là cả một hạnh phúc lớn lao kỳ diệu. Mà sống là phải tận hưởng và tận hiến!
Đời người là ngắn ngủi, cần tranh thủ sống. Sống hết mình, sống đã đầy. Thế nên phải chớp lấy từng khoảnh khắc, phải chạy đua với thời gian. Ý thức ấy luôn giục giã, gấp gáp”, Chu Văn Sơn nhấn mạnh.
Trong sự nghiệp sáng tác đồ sộ của mình, thời điểm vội vàng sáng tác năm nào đã tạo nên những tác phẩm bất hủ, ghi dấu ấn sâu đậm trong nền văn học Việt Nam.
