Nguyễn Bùi Vợi, người thanh niên hăng hái tham gia phong trào giảm tô từ những năm 1950, không chỉ được biết đến với hoạt động xã hội sôi nổi mà còn bởi tài năng thơ ca thiên bẩm. Cơ duyên gặp gỡ và kết giao với những nhà thơ lớn, trong đó có Xuân Diệu, đã mở ra một chương mới trong cuộc đời ông. Từ quá trình đào tạo sư phạm ở Nam Ninh, Trung Quốc đến giảng dạy tại trường Sư phạm Trung ương, ông Nguyễn Bùi Vợi đã góp phần đặt nền móng cho Hội Văn nghệ Vĩnh Phúc và gắn bó lâu dài với công việc biên tập tại Đài Tiếng nói Việt Nam và báo Giáo dục và Thời đại.
Những năm tháng cống hiến của ông Vợi không chỉ dừng lại ở công tác giảng dạy và biên tập, mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ học trò yêu văn chương.
Mối quan hệ thân thiết giữa Nguyễn Bùi Vợi và Xuân Diệu đã ảnh hưởng sâu sắc đến phong cách thơ ca của ông.
Năm 1972, bài thơ “Qua Thậm Thình” của Nguyễn Bùi Vợi đã được thầy giáo Nguyễn Lâm Cát giảng dạy, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người học. Thể thơ lục bát giản dị mà sâu sắc, chân thành mà không cường điệu, đã tái hiện bức tranh quê hương đằm thắm, tình người mộc mạc.
Bài thơ “Qua Thậm Thình” cho thấy ngòi bút tài hoa, tình cảm dạt dào mà Nguyễn Bùi Vợi dành cho quê hương.
Năm 1990, Nguyễn Bùi Vợi được mời về nói chuyện thơ tại nhiều cơ quan, trường học trong huyện. Với vốn kiến thức uyên bác, am hiểu sâu sắc về các tác giả, tác phẩm và những giai thoại làng thơ, ông đã trở thành một “biên niên sử” sống động của nền thơ ca hiện đại.
Sức hút của Nguyễn Bùi Vợi không chỉ đến từ kiến thức mà còn từ phong cách diễn đạt lôi cuốn, hấp dẫn.
Ông nổi tiếng về sự nghiêm cẩn, đàng hoàng, ngay thẳng. Tính cách ấy đã khiến ông phải đối mặt với không ít khó khăn, thử thách trong cuộc đời. Tuy vậy, với bản lĩnh của một người Nghệ, một nhà giáo, nhà báo, nhà thơ, nhà biên tập chân chính, ông đã không khuất phục trước những điều sai trái, luôn giữ vững phẩm chất cao đẹp.
Nguyễn Bùi Vợi từng chia sẻ: Đã nói khi nào cũng nói to; Đã nhìn ai thì nhìn thẳng mặt; Biết bao nhiêu bận bị mất lòng; Đánh chết cũng không chừa thói thật!
Tính cách cương trực, thẳng thắn là một trong những nét đặc trưng nổi bật của Nguyễn Bùi Vợi.
Ông cũng thẳng thắn chia sẻ về những kỷ niệm buồn, những bất công mà ông từng trải qua. Tuy vậy, ông luôn nhìn nhận mọi việc một cách biện chứng, vị tha, độ lượng. Chính vì từng bị đối xử bất công nên ông đã viết bài thơ “Khóc ông Kim Ngọc” đầy xúc động.
Tình cảm chân thành, sự đồng cảm sâu sắc được thể hiện qua những vần thơ mà Nguyễn Bùi Vợi dành cho ông Kim Ngọc.
Sau khi Nguyễn Bùi Vợi qua đời, nhiều người thắc mắc vì sao ông chưa được tặng giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật. Tuy nhiên, gia đình ông cho biết, sinh thời ông luôn quan niệm rằng giải thưởng lớn nhất của một nhà thơ, nhà văn là tác phẩm của mình được bạn đọc nhớ đến và yêu mến.
Tình yêu văn chương và tâm huyết cống hiến cho cộng đồng của Nguyễn Bùi Vợi luôn được gia đình trân trọng và gìn giữ.
Dù mắc bệnh hiểm nghèo, ông vẫn luôn hướng về quê hương, mong muốn đóng góp cho quê nhà. Ước nguyện tặng toàn bộ tủ sách gia đình cho quê hương đã được gia đình và con em quê hương chung tay thực hiện năm 2009.
Dù tuổi cao sức yếu, Nguyễn Bùi Vợi vẫn luôn đau đáu một nỗi niềm với quê hương.
Nguyễn Bùi Vợi đã trở về an nghỉ tại nghĩa trang họ Nguyễn Bùi ở quê nhà, theo di nguyện của ông. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là một tấm gương sáng về nhân cách của một kẻ sĩ thời hiện đại.
Nguyễn Bùi Vợi, một nhà thơ, nhà giáo, nhà báo chân chính, mãi mãi là niềm tự hào của quê hương Nghệ An.
