Câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng” là một lời răn dạy sâu sắc, đúc kết từ kinh nghiệm sống của người xưa, về tầm quan trọng của môi trường và các mối quan hệ trong việc hình thành nhân cách mỗi người.
Để hiểu rõ hơn ý nghĩa của câu tục ngữ này, chúng ta cần phân tích từng thành phần cấu tạo. “Mực” tượng trưng cho những điều xấu xa, tiêu cực, những thói hư tật xấu. “Đèn” lại là biểu tượng của những điều tốt đẹp, trong sáng, hướng thiện. Câu tục ngữ khẳng định rằng, khi ta tiếp xúc và sống trong môi trường xấu, ta dễ bị ảnh hưởng bởi những điều tiêu cực đó, và ngược lại, khi sống trong môi trường tốt đẹp, ta sẽ được hướng đến những điều tốt lành.
Trong lịch sử, có rất nhiều ví dụ minh chứng cho điều này. Mẹ của Mạnh Tử đã ba lần chuyển nhà để tìm cho con một môi trường sống và học tập tốt nhất. Bà hiểu rằng, môi trường có ảnh hưởng vô cùng lớn đến sự phát triển của con người. Hay Nguyễn Bỉnh Khiêm đã từ quan về ở ẩn, tránh xa chốn quan trường đầy rẫy mưu mô, để giữ gìn phẩm chất thanh cao của mình.
Ngày nay, câu tục ngữ vẫn giữ nguyên giá trị. Trong gia đình, nếu cha mẹ hòa thuận, yêu thương nhau, sống có đạo đức, con cái sẽ noi theo và trở thành những người tốt. Ở trường học, thầy cô giáo tận tâm, bạn bè đoàn kết, giúp đỡ nhau, sẽ tạo nên một môi trường học tập lành mạnh, giúp học sinh phát triển toàn diện.
Tuy nhiên, không phải ai sống trong môi trường tốt cũng trở thành người tốt, và ngược lại, không phải ai sống trong môi trường xấu cũng trở thành người xấu. Bản lĩnh và ý chí của mỗi người mới là yếu tố quyết định. Có những người “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, vẫn giữ được phẩm chất cao đẹp dù sống trong hoàn cảnh khó khăn.
Câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng” là một lời khuyên quý giá, giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của việc lựa chọn môi trường sống và các mối quan hệ. Đồng thời, nó cũng nhắc nhở chúng ta phải luôn rèn luyện bản lĩnh, giữ vững phẩm chất để không bị ảnh hưởng bởi những điều xấu xa, tiêu cực.
