Vị trí địa lý của châu Phi đóng vai trò then chốt trong việc định hình đặc điểm tự nhiên độc đáo của lục địa này. Từ khí hậu khắc nghiệt đến sự phân bố tài nguyên, tất cả đều chịu ảnh hưởng sâu sắc từ vị trí chiến lược của châu Phi trên bản đồ thế giới.
I. Vị Trí Địa Lý Chiến Lược Của Châu Phi
Châu Phi nằm trải dài từ khoảng 37°20’B đến 34°51’N, với phần lớn lãnh thổ nằm giữa hai đường chí tuyến và gần như cân xứng hai bên đường xích đạo. Điều này mang lại cho châu lục một vị trí đặc biệt quan trọng về mặt khí hậu và sinh thái.
- Diện tích: Với diện tích khoảng 30.3 triệu km², châu Phi là lục địa lớn thứ ba trên thế giới.
- Hình dạng: Lục địa này có hình dạng khối lớn, với đường bờ biển ít bị chia cắt, hạn chế các vịnh biển và bán đảo lớn.
- Tiếp giáp: Châu Phi tiếp giáp với lục địa Á-Âu ở phía bắc và đông bắc thông qua Địa Trung Hải và Biển Đỏ, giáp Ấn Độ Dương ở phía đông và Đại Tây Dương ở phía tây.
Vị trí địa lý của Châu Phi trên bản đồ thế giới: Lục địa trải dài qua cả hai bán cầu, ảnh hưởng đến khí hậu và hệ sinh thái đa dạng.
II. Ảnh Hưởng Của Vị Trí Đến Địa Hình Và Khoáng Sản
Vị trí địa lý của châu Phi đã góp phần hình thành nên địa hình đa dạng, từ những dãy núi cao đến những bồn địa rộng lớn và những hoang mạc trải dài. Phần lớn lãnh thổ là các khối cao nguyên với độ cao trung bình khoảng 750m.
- Bắc Phi: Dãy núi Atlas trẻ tuổi, các đồng bằng ven Địa Trung Hải và hoang mạc Sahara rộng lớn.
- Nam Phi: Độ cao trung bình trên 1000m, với các sơn nguyên ở phía đông và các bồn địa ở trung tâm, nhiều thung lũng sâu và hồ hẹp.
Châu Phi cũng nổi tiếng với trữ lượng khoáng sản phong phú, đặc biệt là các kim loại quý hiếm như vàng, kim cương, uranium, đồng, dầu mỏ và phốt phát. Sự phân bố của các khoáng sản này cũng liên quan mật thiết đến vị trí địa lý và cấu trúc địa chất của lục địa.
III. Khí Hậu Khô Nóng Bậc Nhất Thế Giới
Vị trí gần xích đạo và chí tuyến khiến châu Phi có khí hậu nóng và khô bậc nhất thế giới. Nhiệt độ trung bình năm thường vượt quá 20°C. Lượng mưa giảm dần từ xích đạo về phía hai chí tuyến, dẫn đến sự hình thành của nhiều hoang mạc lớn.
Nguyên nhân chính bao gồm:
- Vị trí địa lý: Nằm trong khu vực nhiệt đới, nhận lượng bức xạ mặt trời lớn.
- Hình dạng lãnh thổ: Hình khối lớn, càng sâu vào đất liền càng khô hạn.
- Địa hình: Đồi núi, cao nguyên sát biển cản trở gió ẩm từ biển vào sâu đất liền.
- Dòng biển: Dòng biển lạnh ven bờ làm giảm khả năng bốc hơi nước.
IV. Sông Hồ Kém Phát Triển Và Phân Bố Không Đều
Mạng lưới sông hồ ở châu Phi kém phát triển và phân bố không đều, chủ yếu do nguồn cung cấp nước phụ thuộc vào mưa. Hầu hết các sông đều có nhiều thác ghềnh. Các hồ lớn thường có nguồn gốc kiến tạo và tập trung ở Đông Phi, ví dụ như hồ Victoria, Tanganyika và Nyasa. Các sông lớn bao gồm sông Nile, Congo và Zambezi. Sông Nin là con sông dài nhất thế giới, có vai trò quan trọng trong lịch sử và sự phát triển của nền văn minh Ai Cập cổ đại.
V. Sinh Vật Phong Phú Nhưng Đang Bị Đe Dọa
Vị trí địa lý của châu Phi đã tạo điều kiện cho sự phát triển của một hệ sinh thái động thực vật phong phú và đa dạng, với nhiều loài độc đáo như cọ dầu, cỏ voi, sồi thường xanh, hươu cao cổ, ngựa vằn, voi và hà mã. Tuy nhiên, nhiều loài đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do săn bắn trái phép và mất môi trường sống.
