Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ phải đối diện với vô vàn khó khăn, thử thách chồng chất, đẩy đất nước vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Những khó khăn này xuất phát từ nhiều yếu tố, từ chính quyền mới thành lập còn non yếu, kinh tế kiệt quệ, nạn đói hoành hành, đến giặc ngoại xâm lăm le bờ cõi.
Chính quyền cách mạng vừa mới ra đời còn non trẻ, thiếu kinh nghiệm quản lý đất nước. Lực lượng vũ trang còn yếu ớt, chưa đủ sức bảo vệ nền độc lập. Bộ máy hành chính chưa được kiện toàn, hoạt động còn nhiều lúng túng.
Kinh tế Việt Nam sau chiến tranh bị tàn phá nặng nề. Ruộng đồng bỏ hoang, nhà máy xí nghiệp đình trệ. Hàng hóa khan hiếm, giá cả leo thang, đời sống nhân dân vô cùng khó khăn. Ngân sách nhà nước gần như trống rỗng, nạn đói năm 1945 cướp đi sinh mạng của hàng triệu người.
Tình hình tài chính cũng vô cùng bi đát. Ngân khố quốc gia trống rỗng. Chính quyền Trung Hoa Dân Quốc tung ra thị trường các loại tiền đã mất giá, gây rối loạn tài chính, làm suy yếu nền kinh tế non trẻ của Việt Nam.
Giáo dục lạc hậu cũng là một thách thức lớn. Hơn 90% dân số không biết chữ, gây khó khăn cho việc xây dựng và phát triển đất nước. Nâng cao dân trí trở thành một nhiệm vụ cấp bách của chính quyền cách mạng.
Nhưng nguy hiểm hơn cả là nạn ngoại xâm. Đất nước ta phải đối mặt với sự xâm lược của nhiều thế lực ngoại bang.
Từ vĩ tuyến 16 trở ra Bắc, quân đội Trung Hoa Dân Quốc kéo vào đóng quân, mang theo âm mưu lật đổ chính quyền cách mạng. Theo sau chúng là các tổ chức phản động Việt Quốc, Việt Cách, sẵn sàng cấu kết với ngoại bang để giành chính quyền.
Từ vĩ tuyến 16 trở vào Nam, quân đội Anh tạo điều kiện cho thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta. Pháp quyết tâm tái lập chế độ thuộc địa, đàn áp phong trào cách mạng của nhân dân ta.
Trong bối cảnh đó, giặc ngoại xâm là khó khăn lớn nhất, nguy hiểm nhất, đẩy đất nước vào tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Đảng và chính phủ ta phải đối mặt với một cuộc chiến tranh vô cùng khó khăn và gian khổ để bảo vệ nền độc lập và tự do của dân tộc. Thực lực của đất nước lúc này còn quá yếu so với các thế lực ngoại xâm hùng mạnh. Việc giải quyết các vấn đề nội tại tuy cấp bách, nhưng việc chống lại ngoại xâm để giữ vững chính quyền mới là nhiệm vụ sống còn.
