Đoạn trích tiễn đưa Thúc Sinh về thăm Hoạn Thư trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du gói gọn một nỗi buồn chia ly sâu sắc, đặc biệt thể hiện qua hình ảnh “vầng trăng ai xẻ làm đôi”. So với nguyên tác “Kim Vân Kiều”, Nguyễn Du đã có những thay đổi tinh tế, lược bỏ nhiều chi tiết rườm rà và thêm vào những nét chấm phá độc đáo, làm nổi bật tâm trạng của Thúy Kiều.
Nguyễn Du lược bỏ chi tiết mâm rượu tiễn đưa, những lời nghẹn ngào, sụt sùi, khóc lóc. Thay vào đó, nhà thơ tập trung vào khoảnh khắc chia ly ngắn ngủi:
Cầm tay, dài ngắn thở than
Chia phôi ngừng chén hợp tan nghẹn lời
Tác giả cũng bỏ qua những màn ngâm thơ, họa thơ phức tạp giữa Kiều và Sinh, những chi tiết đời thường như rót rượu, trò chuyện, thậm chí cả giấc ngủ ngắn trước khi Thúc Sinh lên đường. Việc lược bỏ những chi tiết này giúp tập trung vào cảm xúc chính của sự chia ly, tạo nên một không gian tâm lý cô đọng, khắc khoải.
Ngược lại, Nguyễn Du thêm vào những chi tiết tả cảnh ngoại cảnh, tạo nên một bức tranh chia ly đầy ám ảnh:
Sông Tần một dải xanh xanh
Loi thoi bờ liễu mấy cành Dương Quan
Bức tranh thiên nhiên buồn bã, với dòng sông xanh trải dài, cành liễu thưa thớt gợi cảm giác chia ly, cô đơn. Những lời dặn dò của Kiều khi Thúc Sinh về quê cũng được thêm vào, thể hiện sự quan tâm, lo lắng và tình yêu sâu sắc của nàng. Cuộc tiễn biệt bịn rịn, lưu luyến được Nguyễn Du miêu tả qua hành động “Người lên ngựa, kẻ chia bào”, và ánh mắt dõi theo đến khi “khuất mấy hàng dâu xanh”.
Điểm đặc biệt nhất trong đoạn trích này là bốn câu thơ khép lại, thể hiện sự cô đơn, trống trải và nỗi buồn chia ly sâu sắc:
Người về chiếc bóng năm canh
Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi
Vầng trăng ai xẻ làm đôi
Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường.
“Vầng trăng ai xẻ làm đôi” là một hình ảnh ẩn dụ tuyệt vời, diễn tả sự chia cắt, phân ly trong tình yêu. Một nửa vầng trăng in trên gối chiếc của người ở lại, tượng trưng cho sự cô đơn, trống vắng. Nửa kia soi dặm trường, đồng hành cùng người ra đi trên con đường dài, gợi cảm giác xa xôi, mịt mờ. Câu thơ không chỉ thể hiện nỗi buồn của Kiều mà còn gợi lên sự đồng cảm sâu sắc trong lòng người đọc, bởi lẽ ai cũng từng trải qua những khoảnh khắc chia ly, những nỗi buồn khó tả. Hình ảnh “gối chiếc” càng tô đậm sự cô đơn, lẻ bóng của Thúy Kiều, gợi sự thương cảm sâu sắc.
Đoạn trích “Vầng trăng ai xẻ làm đôi” là một minh chứng cho tài năng bậc thầy của Nguyễn Du trong việc miêu tả cảnh vật, phân tích tâm lý nhân vật và thể hiện tấm lòng yêu thương, trân trọng đối với mối tình Thúy Kiều và Thúc Sinh. Dù ngắn gọn, đoạn thơ đã chạm đến trái tim của bao thế hệ độc giả, trở thành một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất trong “Truyện Kiều”. Sự cô đơn của Kiều, nỗi nhớ nhung, và sự chia cắt không gian được thể hiện một cách sâu sắc, ám ảnh, khiến người đọc không khỏi xót xa cho số phận của nàng.
