Truyện cổ về nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng không chỉ là một câu chuyện giải thích nguồn gốc vũ trụ, mà còn là một kho tàng văn hóa, chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc và trí tưởng tượng phong phú của người Việt xưa. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích những nét đặc sắc trong nội dung và nghệ thuật của văn bản thần thoại này, đồng thời làm nổi bật vai trò của nó trong việc hình thành thế giới quan của người Việt cổ.
Truyện kể rằng Ngọc Hoàng giao cho Mặt Trời và Mặt Trăng công việc hàng ngày luân phiên nhau đi xem xét mọi việc ở hạ giới để báo lại cho nhà Trời.
Hình ảnh minh họa đề thi với nội dung trích đoạn về nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng, làm nổi bật sự quen thuộc của câu chuyện trong giáo dục và văn hóa Việt Nam.
Mặt Trời ngồi kiệu có bốn người khiêng, tốc độ di chuyển nhanh hay chậm phụ thuộc vào tốp người khiêng. Mặt Trăng tính tình nóng nảy, thường gây sợ hãi cho người dưới trần gian.
Một chi tiết đáng chú ý là việc chàng Quải đã vung cát vào mặt Mặt Trăng, khiến mặt cô bớt nóng và trở nên hiền dịu hơn. Sự kiện này giải thích vì sao Mặt Trăng có những thời điểm sáng, tối khác nhau, và cũng thể hiện ước vọng của con người về việc điều hòa, làm dịu đi những thế lực tự nhiên.
Văn bản này giải thích nhiều hiện tượng tự nhiên quen thuộc, như sự thay đổi độ dài ngày đêm, các pha của Mặt Trăng (trăng thượng huyền, hạ huyền), và hiện tượng nhật thực, nguyệt thực.
Câu chuyện sử dụng nhiều từ Hán Việt như “nhân gian,” “hạ huyền,” “thượng huyền” để tạo sắc thái trang trọng, cổ kính.
Minh họa các giai đoạn của Mặt Trăng trong một chu kỳ, liên hệ đến cách giải thích các hiện tượng tự nhiên trong văn bản nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng.
Nhân vật Quải, với sự thông minh, mưu trí và dũng cảm, đại diện cho những phẩm chất tốt đẹp của người Việt cổ. Chàng không chỉ dám đối mặt với các vị thần mà còn góp phần làm cho cuộc sống của con người trở nên tốt đẹp hơn.
Có thể thấy, thông qua hình tượng nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng, người xưa đã cố gắng lý giải các hiện tượng tự nhiên, đồng thời thể hiện ước mơ về khả năng chế ngự và chinh phục tự nhiên.
Thế giới quan trong truyện thể hiện rõ sự hòa quyện giữa yếu tố thần thoại và yếu tố hiện thực.
Những chi tiết kỳ ảo, như việc Mặt Trời ngồi kiệu hay chàng Quải vung cát vào mặt Mặt Trăng, thể hiện trí tưởng tượng phong phú của nhân dân, quan niệm vạn vật hữu linh và khát vọng lý giải thế giới xung quanh.
Nghệ thuật kể chuyện giản dị, gần gũi với đời sống thường ngày, giúp người đọc dễ dàng tiếp cận và cảm nhận được vẻ đẹp của câu chuyện.
Tóm lại, văn bản thần thoại về nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng không chỉ là một câu chuyện giải thích nguồn gốc vũ trụ mà còn là một tác phẩm văn học giàu giá trị nghệ thuật và nhân văn. Nó thể hiện trí tuệ, ước mơ và khát vọng của người Việt cổ trong việc khám phá và chinh phục thế giới tự nhiên.
