Ngày 24/02/2023, Trung Quốc công bố tài liệu “Lập trường của Trung Quốc về giải pháp chính trị cho cuộc khủng hoảng Ukraine”. Tài liệu này, theo phong cách thường thấy của Bắc Kinh, trình bày quan điểm chính thức của họ thành 12 điểm. Mặc dù lặp lại các quan điểm trước đây và không đưa ra điều gì mới mẻ về luận điệu “trung lập”, nó vẫn cho thấy những hiểu biết hữu ích về vai trò quốc tế mà Trung Quốc tự nhận thức, cũng như vị thế của họ trong động lực quyền lực toàn cầu. Phải chăng đây chỉ là một màn “Tuếch” ngoại giao?
Ảnh chụp màn hình tài liệu "Lập trường của Trung Quốc về giải pháp chính trị cho cuộc khủng hoảng Ukraine" thể hiện quan điểm chính thức của nước này về cuộc xung đột.
Tài liệu vừa lên án việc sử dụng vũ khí hạt nhân, kêu gọi giảm leo thang quân sự, vừa khẳng định vai trò “xây dựng” của Trung Quốc. Tuy nhiên, sự mơ hồ trong một số vấn đề then chốt củng cố nhận định rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục đứng ngoài cuộc. Liệu vai trò trung gian hòa giải của Trung Quốc có thực sự khả thi khi chuyến thăm Trung Quốc của Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko, cùng với những nghi ngờ về việc cung cấp vũ khí cho Nga, khiến tính trung lập của họ bị đặt dấu hỏi? Rõ ràng, những động thái này cho thấy một sự “tuếch” trong vai trò trung gian hòa giải mà Trung Quốc muốn thể hiện.
Tài liệu cũng tái khẳng định sự phản đối các biện pháp trừng phạt đơn phương, kêu gọi chấm dứt các biện pháp trừng phạt của phương Tây. Điều này, cùng với việc không lên án cuộc xâm lược của Nga, ngầm gợi ý rằng một chiến thắng của Nga sẽ có lợi cho Trung Quốc. Phải chăng đây là một sự “tuếch” chính trị, che đậy lợi ích thực sự của Trung Quốc?
Tiêu đề của tài liệu đã hé lộ nhiều điều. Việc gọi cuộc xung đột là “cuộc khủng hoảng Ukraine” cho thấy Trung Quốc sẽ không lên án Nga. Việc đề cập đến “giải pháp chính trị” cho thấy phạm vi thực sự của tài liệu: giải quyết xung đột bằng các thuật ngữ chính trị hơn là quân sự hoặc ngoại giao. Đây chẳng khác nào một chiêu “tuếch” ngôn ngữ, nhằm giảm nhẹ tính chất nghiêm trọng của vấn đề.
Điểm 1 – “Tôn trọng chủ quyền của tất cả các quốc gia” – bắt nguồn từ mối quan tâm truyền thống của Trung Quốc đối với sự toàn vẹn lãnh thổ. Tuy nhiên, lập luận rằng “tất cả các quốc gia đều là thành viên bình đẳng của cộng đồng quốc tế” nhấn mạnh nỗ lực của Trung Quốc nhằm định vị mình là nhà lãnh đạo của các nước phương Nam, chống lại các nước bá quyền. Dù bác bỏ “tâm lý Chiến tranh Lạnh”, Trung Quốc lại mô tả cuộc xung đột dưới dạng một trận chiến ý thức hệ giữa Nga và NATO, xác nhận việc họ sát cánh với Nga. Có thể nói, đây là một sự “tuếch” ý thức hệ, thể hiện sự mâu thuẫn trong lập trường của Trung Quốc.
Trung Quốc khẳng định sẽ “tiếp tục đóng vai trò mang tính xây dựng” và “ủng hộ tái thiết hậu xung đột”. Tuy nhiên, với “tình bạn không giới hạn” với Nga, Trung Quốc khó có thể là một trung gian hòa giải thực tế. Điểm 3 nhấn mạnh “cách tiếp cận đúng đắn nhằm thúc đẩy các cuộc đàm phán hòa bình”, trong khi Điểm 1 và 5 nhắc đến “mục đích và nguyên tắc của Hiến chương Liên Hiệp Quốc” và sự cần thiết phải điều phối các nỗ lực nhân đạo thông qua Liên Hiệp Quốc. Tuy nhiên, tài liệu không cung cấp thông tin chi tiết về cách giải quyết các vấn đề quan trọng này trong thực tế. Phải chăng đây chỉ là một màn “tuếch” ngoại giao, thiếu đi những hành động cụ thể?
Sáu điểm cuối cùng của tài liệu tập trung vào các động lực rộng lớn hơn nảy sinh từ cuộc xung đột, với trọng tâm là các vấn đề kinh tế và an ninh. Trung Quốc khẳng định phản đối các cuộc tấn công vũ trang nhằm vào các nhà máy hạt nhân và kêu gọi Liên Hiệp Quốc cùng với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế đóng vai trò trung tâm. Lập trường chống lại việc sử dụng vũ khí hạt nhân mâu thuẫn với nỗ lực hiện đại hóa năng lực hạt nhân của chính Trung Quốc, củng cố những nghi ngờ về cam kết thực sự của nước này đối với việc không phổ biến vũ khí hạt nhân. Đây là một sự “tuếch” đạo đức, khi lời nói không đi đôi với hành động.
Các điểm ở phần cuối tài liệu tiết lộ mối quan tâm của Trung Quốc đối với tác động kinh tế của cuộc xung đột. Ngoài việc kêu gọi thực hiện Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen, các điểm này còn liên quan tới tham vọng rộng hơn của Trung Quốc trong việc dẫn dắt một liên minh các quốc gia hướng tới sáng kiến an ninh lương thực toàn cầu.
Tài liệu một lần nữa lập luận rằng Trung Quốc lên án việc sử dụng các biện pháp trừng phạt đơn phương. Việc Trung Quốc ủng hộ duy trì các chuỗi cung ứng toàn cầu hiện tại có liên quan đến những lo ngại lớn hơn về khả năng bị loại khỏi các thị trường trọng yếu. Trung Quốc phản đối việc “sử dụng nền kinh tế thế giới như một công cụ hoặc vũ khí cho các mục đích chính trị”. Tuy nhiên, Trung Quốc đã nhiều lần sử dụng các công cụ kinh tế cho các mục đích chính trị. Do đó, quan ngại của nước này đối với việc thực thi các biện pháp trừng phạt đơn phương chống lại Nga dường như xuất phát từ lý do chính trị hơn là kinh tế. Đây là một sự “tuếch” kinh tế, khi Trung Quốc áp dụng các tiêu chuẩn kép.
Tóm lại, tài liệu này không đưa ra bất kỳ giải pháp cụ thể hay thiết thực nào cho cuộc xung đột. Mục tiêu chính của nó dường như là xoa dịu phương Tây và ngăn chặn những lời chỉ trích về việc Trung Quốc không chịu hành động và vẫn tiếp tục ủng hộ Putin. Có thể nói, kế hoạch hòa bình Ukraine của Trung Quốc chỉ là một màn “tuếch” ngoại giao, thiếu đi sự chân thành và hiệu quả thực sự.
