Đồng Nai, vùng đất giàu truyền thống văn hóa và lịch sử của miền Đông Nam Bộ, không chỉ nổi tiếng với những địa danh đẹp mà còn là nơi lưu giữ kho tàng tục ngữ phong phú, phản ánh đời sống, phong tục tập quán và tính cách con người nơi đây. Những câu tục ngữ Đồng Nai không chỉ là kinh nghiệm được đúc kết qua nhiều thế hệ mà còn là những bài học quý giá về đạo đức, lẽ sống, tình yêu quê hương.
-
Ác như cá sấu Vùng Gấm
-
Cơm Nai Rịa, cá Rí Rang
-
Chẳng thà đi Đồng Nai Không thà đi phá Cầu Hai tháng mười.
-
Gạo Cần Đước, nước Đồng Nai Ai về xin chớ cho ai theo cùng.
-
Bao giờ cạn nước Đồng Nai Sụt chân đất Tháp mới sai lời nguyền.
-
Rủ nhau đánh cá Đồng Nai Cá kia chẳng được một ngày đến trưa.
-
Bao giờ cạn lạch (rạch) Đồng Nai Nát chùa Thiên Mụ mới phai lời nguyền.
-
Đồng Nai xứ sở lạ lùng Dưới sông sấu lội, trên rừng cọp um.
-
Đồng Nai gạo trắng nước trong Ai đi đến đó thời không muốn về.
-
Đồng Nai có bốn rồng vàng Lộc họa, Lễ phú, Sang đàn, Nghĩa thi.
-
Đồng Nai, Châu Đốc, Định Tường Lòng anh sở mộ con gái vườn mà thôi.
-
Trần gian địa ngục là đây Đồn điền Đất Đỏ nơi Tây giết người.
-
Bao giờ Long Thọ hết vôi Đồng Nai hết nước anh thời quên em.
-
Bốn mùa em chẳng phải lo Gạo Đồng Nai, vải Nghệ Tĩnh, em ấm no một đời.
-
Đồng Nai nguồn mọi cao sang Chảy xuống hai hàng, hàng Đại, hàng Sâm.
-
Nhà Bè nước chảy chia hai Ai về Gia Định Đồng Nai thì về.
-
Đồng Nai nước ngọt gió hiền Biên Hùng muôn thuở tiếng truyền an vui.
-
Đường về đất đỏ miền Đông Cao su bao lá hận lòng bấy nhiêu.
-
Trần gian địa ngục là đây Đồn điền Đất Đỏ nơi Tây giết người.
-
Hết gạo thì có Đồng Nai Hết củi thì có Tân Sài chở vô.
-
Đồng Nai xa lắm ai ơi Gởi thư thư mất, gởi lời lời quên.
-
Nồi đồng thì úp vung đồng Con gái xứ Bắc lấy chồng Đồng Nai.
-
Đồng Nai gạo trắng như cò Bỏ cha, bỏ mẹ xuống đò theo anh.
-
Bao giờ Long Thọ hết vôi Đồng Nai hết nước anh thời quên em.
-
Xay lúa, giã gạo Đồng Nai Gạo thóc về ngài, tấm cám về tôi.
-
Biên Hòa có bưởi Thanh Trà Thủ Ðức nem nướng, Ðiện Bà Tây Ninh.
-
Ngày xưa giặc Pháp sang đây La Ngà máu đổ chôn thây quân thù.
-
Nhà Bè nước chảy phân hai Lòng Tàu, Soài Rạp, Đồng Nai oai hùng.
-
Chim bay về núi Biên Hòa Chồng đây vợ đó ai mà muốn xa.
-
Chị Hươu đi chợ Đồng Nai Bước qua Bến Nghé ngồi nhai thịt bò.
-
Ai ơi về Đại Phố Châu Thăm núi Châu Thới, thăm cầu Đồng Nai.
-
Ai về Phú Hội, Phước Thiền Chôm chôm xóm Hố, sầu riêng xóm Vườn.
-
Làm trai cho đáng nên trai Phú Xuân cũng trải, Đồng Nai cũng từng.
Thơ Ca Dân Gian Về Đồng Nai
Những vần thơ ca dân gian mộc mạc, giản dị về Đồng Nai không chỉ thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc mà còn là tiếng lòng, là tâm tư tình cảm của người dân lao động nơi đây.
-
Trầu Đồng Nai trầu ăn nhả bã Thuốc Đồng Môn thuốc hút phà hơi Trầu nồng thuốc thắm ai ơi Gá duyên chồng vợ ở đời trăm năm.
-
Sông Đồng Nai nước trong lại mát Đường Hiệp Hòa lắm cát dễ đi Gái Hiệp Hòa xinh như hoa thiên lý Trai Hiệp Hòa chí khí hiên ngang.
-
Trà Phú Hội, nước Mạch Bà Sầu riêng An Lợi, chuối già Long Tân Cá Bui, sò huyết Phước An Gạo thơm Phước Khánh, tôm càng rạch Nhum.
-
Trèo lên Ba Dội tôi coi Bốn dội tôi ngồi năm dội tôi trông Nồi đồng lại úp vung đồng Con gái xứ Huế lấy chồng Đồng Nai.
-
Biên Hòa xứ bưởi thanh thanh Có cô bán bưởi xinh xinh trữ tình Anh đây lên thác xuống ghềnh Đá mòn sông cạn quyết chung tình với em.
-
Nước mắm ngon dầm con cá đối Gạo Đồng Nai xáo với khoai bùi Đợi chi sữa ngọt rượu mùi Đợi chi vây bóng mới vui cửa nhà Đợi chi nhung lụa lượt là Đợi chi ăn diện mới ra con người.
-
Cậy chàng mua lụa Đồng Nai Chàng sao lại hỏi vắn dài làm chi Đã từng ăn cận nằm kề Nóc này bao nả, chàng thì nhớ cho Thì chàng liệu lấy mà mua.
-
Rồng chầu ngoài Huế ngựa tế Đồng Nai Nước sông trong chảy lộn sông ngoài Thương người quân tử lạc loài tới đây, Tới đây thì ở lại đây Bao giờ bén rễ xanh cây sẽ về!
-
Anh xa em chưa đầy một tháng Nước mắt lai láng hết hăm tám đêm ngày Răng chừ nước ráo Đồng Nai Sông Gianh hết chảy, mới phai lời nguyền.
-
Nước sông Đồng Nai sóng dồi lên xuống Cửa Đồng Môn mây cuốn cánh buồm xuôi Bậu với qua hai mặt một lời Trên có trời, dưới có đất Nguyện sông cạn non dời cũng chẳng xa.
-
Ghe bầu trở lái về đông Con gái theo chồng bỏ mẹ ai nuôi? Mẹ tôi đã có người nuôi Tôi thương chú lái, tôi xuôi một bề Dầu mà chú lái có chê Tui theo chú bạn tui về Đồng Nai Đồng Nai hai nước giao kề Kẻ đi có vợ người về có con.
-
Đốn cây cảm cọc ngăn tàu Lòng sông Vũng Gấm, Bà Hào, Phước An Làm cho quân giặc hoang mang Không cho khủng bố ruồng càn chiến khu.
Thơ Về Đồng Nai Trong Kháng Chiến
Những bài thơ về Đồng Nai trong thời kỳ kháng chiến là những trang sử hào hùng, ghi dấu tinh thần yêu nước, bất khuất của quân và dân Đồng Nai trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do.
Du kích Đồng Nai (Đoàn Văn Nghệ)
(Trích)
Chiến khu Đ có từ thuở ấy
Có một anh đồng chí
Sau Nam Kỳ khởi nghĩa năm bốn mươi
Đưa chi bộ về rừng Đồng Nai
Lập chiến khu nuôi chí lớn.
…
Nhớ miền Đông (Xuân Miễn)
(Trích)
Chưa chi mà đã nhớ miền Đông
Cứ muốn ghì ôm lấy núi rừng
Ôi! Tiếng chim hoàng kêu buổi sáng,
Nỉ non trong lá vượn ru con.
…
Sông Đồng Nai (Huỳnh Văn Nghệ)
Đồng Nai sông nước anh hùng.
Nguồn xa, xa tận núi rừng hoang vu.
Lệ tiên kết đọng hồ sâu
Còn mơ cao rộng nhớ màu gió trăng
Xông pha vượt núi băng ngàn,
Gặp Là Ngà nghĩa bạn vàng kết đôi
Thề: “Dù trắc trở núi đồi
Cũng liều sống thác tìm trời tự do…”
Nghĩa trang quân đội Biên Hòa (Lê Thị Ý)
(Trích)
Ði trên đường phố Sài Gòn
Lòng nghe rạo rực tâm hồn trẻ thơ
Cuộc tình ướt át năm xưa
Em mười tám tuổi tóc vừa chấm vai
…
Thơ Lục Bát Về Đồng Nai
Thể thơ lục bát ngọt ngào, trữ tình được các thi sĩ sử dụng để ca ngợi vẻ đẹp của Đồng Nai, từ cảnh quan thiên nhiên đến con người và những giá trị văn hóa truyền thống.
Biên Hòa (Nguyễn Liên Phong)
(Trích)
Biên Hoà tiếng gọi Đồng Nai,
Tục kêu Nồng Nại giọng sai gần gần.
Cao hoàng thâu phục Phú Xuân,
Nhờ nơi Lộc Dã binh hưng hiển tài.
…
Ta lại sông Ray ơi (Nguyễn Nguyên Phượng)
(Trích)
Về đây cứ ngỡ tình cờ
Mười lăm năm. Cuộc hẹn hò vẫn xanh
Sông Ray nắng, bụi đất lành
Vượt cầu, băng suối mà thành quê hương
…
Xa lộ Biên Hòa (Minh Sơn Lê)
(Trích)
Trời xanh như thuở xưa nào
Không mưa mà… mắt giọt nào thấm qua!
Khi ngang xa lộ Biên Hoà
Vắng pho tượng lính buồn nhoà mi cay
…
Biên Hòa (Lê Tuấn Đạt)
(Trích)
Biên Hòa có núi Bửu Long
Có Cù lao Phố bên dòng Đồng Nai
Tân Phong đường xuống Trảng Dài
Ai về Dốc Sỏi chiều nay thì về
…
Về Đồng Nai (Ngô Quốc Việt)
(Trích)
Đi xa mới thấy nhớ quê
Hôm nay ta lại đi về quê ta
Ta đi trong buổi chiều tà
Chạy theo năm mốt phải qua Long Thành
…
Về với Đồng Nai (Thiên Ân)
(Trích)
Quê em ở tận Đồng Nai
Miền Đông đất đỏ những ngày chiến tranh
Hai mùa mưa nắng, trôi nhanh
Chép câu duyên nợ, cho thành tình yêu
…
Cô gái Đồng Nai (Bàng Bá Lân)
(Trích)
Em là con gái Đồng Nai
Hàm răng em trắng, khổ người em duyên
Em cười, em nói hồn nhiên
Tình em như trái sầu riêng đậm đà
…
Thơ Ngắn Về Đồng Nai
Những bài thơ ngắn gọn, súc tích về Đồng Nai như những nét chấm phá tinh tế, khắc họa vẻ đẹp giản dị, gần gũi của vùng đất và con người nơi đây.
Đàn đá Bình Đa (Trần Ngọc Tuấn)
Lặng im một góc bảo tàng
Bình Đa một thoáng giữa ngàn cổ xưa
Ngỡ đàn tàn nhịp nắng mưa
Chợt trong thớ đá nhặt thưa luân hồi.
Đồng Nai (Trần Ngọc Tuấn)
Người xưa cuốc gió bừa mây
Cho con cháu gặt bông say mùa vàng
Người xưa phát cỏ khẩn hoang
Đào kinh khơi tắc dựng làng lập quê
…
Biên Hòa (Nguyên Long)
Sông Phố, Cù Lao ấy thuở xa
Xứ bưởi lừng danh đất Biên Hòa
Bửu Long thấp thoáng rồng ẩn hiện
Châu Thới ung dung ngọc một tòa
…
Rừng cao su Xuân Lộc (Trần Ngọc Tuấn)
(Trích)
Mùa đông
Lá rụng
Người giống thế
Mà đừng phải thế!
…
Khúc qua sông Biên Hòa (Minh Hạ)
Sông và phố chẳng cách ngăn
Tình như đã thấm, muộn mằn gì đâu
Trăng lên lặng lẽ đỉnh đầu
Sóng đêm sóng sánh một màu dịu êm
…
Vịnh núi Bửu Long (Huỳnh Liên)
Hòn núi con con đẹp thế à
Đá kia ai sắp ngẫm tài ba?
Hàm long đồi cũ rồng in nét
Bạch hổ hang xưa cọp lẩn xa
…
Em!!! (Lê Vinh Nội Vũ)
Cô gái Đồng Nai
Em đang xa
Với miệt mài nhớ, quên
Yêu đi!
…
Chờ Duyên (Lê Vinh Nội Vũ)
Tự nhiên nhớ một câu hò
Em treo bến Hạ duyên do năm nào
Đồng Nai sông nước xôn xao
Câu hò tiềm ẩn cuộc chao đảo tình…
Người tạc tượng đá ở Bửu Long (Trần Ngọc Tuấn)
Người chân đất tạc rồng bay
Một đời lặng lẽ nắng ngày sương đêm
Mai hóa đất dưới cỏ mềm
Hồn còn cậy đá gánh thêm nợ trần.
Đồng Nai nguồn cội (Đặng Hoàng Vũ)
Hàng Gòn – Cẩm Mỹ nên thơ.
Cái Lăng – Nhơn Trạch một bờ gốm xinh.
Phú Hòa – Xuân Lộc chí tình.
Ai đi đến đó rượu bình say mê.
Vè Về Đồng Nai
Những bài vè về Đồng Nai là một phần không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa dân gian, mang đến những tiếng cười sảng khoái và những bài học ý nghĩa về cuộc sống.
Vè bài tới
Nghe vẻ nghe ve,
Nghe vè bài tới
Cơm chưa lập xới
Trầu chửa kịp têm
…
Vè chợ
Nghe vẻ nghe ve
Nghe vè cái chợ
Sáng mơi xách rổ
Đi giáp một vòng
…
Tóm lại, kho tàng tục ngữ Đồng Nai, ca dao, dân ca, thơ ca không chỉ là di sản văn hóa quý giá mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai yêu mến vùng đất và con người nơi đây. Những câu tục ngữ, những vần thơ ấy đã góp phần làm nên bản sắc văn hóa độc đáo của Đồng Nai, một vùng đất giàu truyền thống và đậm đà tình người.
