“Tự tình III” của Hồ Xuân Hương không chỉ là một bài thơ, mà còn là tiếng lòng của người phụ nữ trong xã hội phong kiến đầy bất công. Bài thơ thể hiện sâu sắc tâm trạng cô đơn, tủi hờn, và khát vọng hạnh phúc của người phụ nữ, đồng thời phản ánh sự bất lực trước số phận.
Chiếc bách buồn vì phận nổi nênh,
Giữa dòng ngao ngán nỗi lênh đênh.
Lưng khoang tình nghĩa dường lai láng,
Nửa mạn phong ba luống bập bềnh.
Hai câu đề mở ra một không gian buồn bã, cô đơn. “Chiếc bách” (chiếc thuyền) gợi hình ảnh một cuộc đời trôi nổi, lênh đênh giữa dòng đời. Từ láy “nổi nênh”, “lênh đênh” nhấn mạnh sự bấp bênh, không ổn định trong cuộc sống của người phụ nữ. Họ không làm chủ được số phận, mà phải chịu sự chi phối của xã hội phong kiến.
Hình ảnh “lưng khoang tình nghĩa dường lai láng, nửa mạn phong ba luống bập bềnh” cho thấy sự giằng xé giữa khát vọng hạnh phúc và thực tế phũ phàng. Người phụ nữ khao khát một cuộc sống ấm êm, hạnh phúc, nhưng lại phải đối mặt với “phong ba”, với những khó khăn, thử thách của cuộc đời.
Cầm lái mặc ai lăm đỗ bến,
Giong lèo thây kẻ rắp xuôi ghềnh.
Ấy ai thăm ván cam lòng vậy,
Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh.
Hai câu luận thể hiện sự buông xuôi, bất lực trước số phận. “Cầm lái mặc ai”, “giong lèo thây kẻ” cho thấy người phụ nữ không có quyền quyết định cuộc đời mình. Họ phải chấp nhận sự sắp đặt của người khác, phải “cam lòng” với số phận.
Câu kết “Ngán nỗi ôm đàn những tấp tênh” là một tiếng than ai oán về cuộc đời cô đơn, lạc lõng. Hình ảnh “ôm đàn những tấp tênh” gợi lên sự cô đơn, lẻ loi của người phụ nữ, không có ai chia sẻ, cảm thông. Từ láy “tấp tênh” càng nhấn mạnh sự bấp bênh, không ổn định trong cuộc sống của họ.
Tóm lại, “Tự tình III” là một bài thơ đầy cảm xúc, thể hiện sâu sắc nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Bài thơ không chỉ là một tiếng than về số phận, mà còn là một lời tố cáo về sự bất công, vô nhân đạo của xã hội đối với người phụ nữ. Qua đó, ta thấy được tài năng và tấm lòng nhân ái của Hồ Xuân Hương, một nhà thơ luôn trăn trở về thân phận con người, đặc biệt là người phụ nữ. Bài thơ là một minh chứng cho sự đấu tranh âm thầm nhưng mãnh liệt của người phụ nữ để khẳng định giá trị bản thân và tìm kiếm hạnh phúc trong một xã hội đầy rẫy những bất công.