Tư sản dân tộc là một khái niệm quan trọng trong lịch sử Việt Nam, đặc biệt trong giai đoạn thực dân Pháp đô hộ. Để hiểu rõ hơn về lực lượng xã hội này, chúng ta sẽ đi sâu vào quá trình hình thành, đặc điểm và vai trò của họ trong bối cảnh lịch sử cụ thể.
Sự Hình Thành của Tư Sản Dân Tộc Việt Nam
Cuối thế kỷ XIX, thực dân Pháp đẩy mạnh khai thác thuộc địa ở Việt Nam, dẫn đến những biến đổi sâu sắc về kinh tế – xã hội. Bên cạnh việc hình thành các đồn điền, nhà máy của Pháp, một bộ phận người Việt đã dần tích lũy vốn và tham gia vào các hoạt động kinh tế tư bản chủ nghĩa, từ đó hình thành nên giai cấp tư sản Việt Nam.
Sự ra đời của giai cấp tư sản Việt Nam diễn ra muộn hơn so với giai cấp công nhân, do họ thiếu tiền đề kinh tế vững chắc. Nguồn gốc của họ chủ yếu từ các nhà buôn, địa chủ (đặc biệt ở Nam Kỳ) làm thầu khoán hoặc đại lý cho Pháp. Một số ít xuất thân từ tiểu chủ.
Trước Chiến tranh thế giới thứ nhất, có thể kể đến các hoạt động kinh doanh của tư sản Việt Nam như Công ty Quảng Hưng Long, Quảng Hợp Ích (Bắc Kỳ), Công ty Phượng Lâu (Thanh Hóa), Quảng Nam hiệp thương công ty (Quảng Nam), Công ty Liên Thành (Phan Thiết)… Những công ty này đánh dấu bước khởi đầu của tư sản Việt Nam trong nền kinh tế thuộc địa.
Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, hoạt động kinh doanh của tư sản Việt Nam mở rộng hơn về ngành nghề và quy mô. Các lĩnh vực như xay xát, in ấn, dệt nhuộm, vận tải, sửa chữa cơ khí, sản xuất sơn, xà phòng, đường, nước mắm, đồ gốm… đều có sự tham gia của tư sản Việt Nam. Lúc này, giai cấp tư sản Việt Nam phân hóa thành hai bộ phận: tư sản mại bản và tư sản dân tộc.
-
Tư sản mại bản: Bộ phận này ngày càng đông đảo, gắn liền với lợi ích của tư bản Pháp. Họ chuyên thầu khoán các công trình công chính và xây dựng.
-
Tư sản dân tộc: Bộ phận này có bước phát triển vượt bậc sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, cả về số lượng và thế lực kinh tế. Nhiều cơ sở kinh tế được mở rộng quy mô sản xuất và trang bị kỹ thuật hiện đại.
Nhìn chung, sự phát triển của giai cấp tư sản Việt Nam còn chậm, do sự chèn ép của tư sản Pháp và Trung Hoa, cùng với ảnh hưởng của tư tưởng kinh tế phong kiến. Tuy nhiên, sự hình thành của giai cấp này có ý nghĩa quan trọng, tạo ra một lực lượng kinh tế mới, có ý thức dân tộc và mong muốn xây dựng đất nước.
Đặc Điểm Của Tư Sản Dân Tộc
Vậy, “Tư Sản Dân Tộc Là Gì” và có những đặc điểm gì khác biệt so với tư sản mại bản?
Tư sản dân tộc là bộ phận tư sản có ý thức về độc lập kinh tế và chủ quyền quốc gia. Họ mong muốn xây dựng nền kinh tế tự chủ, không lệ thuộc vào tư bản nước ngoài. Điều này thể hiện qua:
- Đầu tư vào các ngành nghề có lợi cho dân sinh: Tư sản dân tộc thường tập trung vào các ngành sản xuất hàng hóa thiết yếu, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước, tạo công ăn việc làm cho người lao động Việt Nam.
- Sử dụng lao động Việt Nam: Ưu tiên tuyển dụng và đào tạo lao động Việt Nam, góp phần nâng cao trình độ kỹ thuật và tay nghề cho người dân.
- Chống lại sự cạnh tranh không lành mạnh của tư bản nước ngoài: Thông qua các hoạt động như tẩy chay hàng ngoại, ủng hộ hàng nội, thành lập các tổ chức kinh tế để bảo vệ quyền lợi của mình.
Vai Trò Của Tư Sản Dân Tộc
Tư sản dân tộc đóng vai trò quan trọng trong lịch sử Việt Nam:
- Phát triển kinh tế: Họ góp phần vào sự phát triển của kinh tế tư bản chủ nghĩa ở Việt Nam, tạo ra những ngành nghề mới, thúc đẩy sản xuất và thương mại.
- Nâng cao dân trí: Tư sản dân tộc tham gia vào các hoạt động văn hóa, giáo dục, xuất bản sách báo để nâng cao dân trí, khơi dậy lòng yêu nước và tinh thần dân tộc.
- Tham gia vào các phong trào yêu nước: Một số tư sản dân tộc tham gia vào các phong trào đấu tranh chống Pháp, đóng góp tài chính và công sức cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Ý Thức Dân Tộc Của Tư Sản Dân Tộc trong Chặng Khởi Đầu
Ngay từ khi mới hình thành, tư sản dân tộc đã thể hiện ý thức dân tộc sâu sắc. Họ nhận thức rõ những khó khăn và thách thức khi phải cạnh tranh với tư bản nước ngoài. Để bảo vệ quyền lợi kinh tế, tư sản Việt Nam đã thành lập các đoàn, hội.
Bạch Thái Bưởi, một trong những nhà tư sản tiêu biểu nhất, đã kêu gọi người Việt Nam ủng hộ hàng hóa do người Việt sản xuất, với khẩu hiệu nổi tiếng “Người Việt Nam đi tàu Việt Nam”. Ông cũng đặt tên các con tàu của mình theo tên các vị anh hùng dân tộc như Đinh Tiên Hoàng, Lạc Long Quân, Trưng Trắc, Lê Lợi, Hàm Nghi…
Trên lĩnh vực văn hóa tư tưởng, tư sản Việt Nam đã lập ra các tờ báo như Thực nghiệp dân báo (1912) của Nguyễn Hữu Thu, Bùi Huy Tín và Khai hóa (1921) của Bạch Thái Bưởi để tuyên truyền về kinh tế và chính trị, cổ vũ tinh thần dân tộc.
Tóm lại, tư sản dân tộc là một bộ phận của giai cấp tư sản Việt Nam, có ý thức về độc lập kinh tế và chủ quyền quốc gia. Họ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, văn hóa và chính trị của Việt Nam trong giai đoạn đầu thế kỷ XX. Tinh thần yêu nước và ý thức dân tộc của họ là một phẩm chất tốt đẹp, tiếp tục được phát huy trong suốt lịch sử dân tộc.
