Truyền Thuyết Yết Kiêu là một trong những câu chuyện dân gian nổi tiếng nhất Việt Nam, kể về một người con ưu tú của dân tộc với tài bơi lặn phi thường, đã lập công lớn trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm. Câu chuyện không chỉ ca ngợi lòng dũng cảm, trí thông minh mà còn thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn của người dân Việt.
Ngày xưa, ở làng Hạ Bì, có một người làm nghề đánh cá tên là Yết Kiêu. Một đêm trăng sáng, trên đường về nhà, ông tình cờ chứng kiến cảnh hai con trâu đang húc nhau kịch liệt trên bãi biển.
Sẵn có chiếc đòn ống trong tay, Yết Kiêu xông đến đánh mạnh vào mình hai con trâu. Kỳ lạ thay, chúng bỗng biến mất dưới làn nước biển. Ông kinh ngạc nhận ra đó là trâu thần. Nhìn lại đòn ống, ông thấy có dính lông trâu, liền nuốt vào bụng. Từ đó, sức khỏe của Yết Kiêu trở nên phi thường, không ai sánh bằng, đặc biệt là tài bơi lặn. Ông có thể lặn dưới nước hàng tuần mà không cần lên bờ.
Khi quân giặc từ phương Bắc tràn vào xâm lược bờ cõi, chúng dùng hàng trăm chiến thuyền lớn tiến vào cửa biển Vạn Ninh, tàn phá và cướp bóc khắp nơi.
Chiến thuyền của triều đình bị đánh tan tác, nhà vua vô cùng lo lắng, hạ lệnh tìm người tài giỏi để đánh đuổi quân xâm lược. Yết Kiêu tìm đến triều đình, tâu vua: “Thần tuy sức yếu tài hèn, nhưng nguyện đem thân mình để đánh tan lũ giặc hung ác.” Vua hỏi: “Ngươi cần bao nhiêu quân sĩ, thuyền bè?”. Yết Kiêu tự tin đáp: “Tâu bệ hạ, chỉ cần một mình thần là đủ sức đối phó với chúng.” Nhà vua vô cùng mừng rỡ, phong Yết Kiêu làm Đô thống Thủy quân.
Đến Vạn Ninh, Yết Kiêu cho quân sĩ nghỉ ngơi, rồi dặn họ chuẩn bị khoan và búa cho mình. Sau đó, một mình ông lặn xuống đáy biển, tiếp cận hạm đội giặc.
Ông bí mật khoan thủng đáy tàu giặc, khiến chúng chìm dần xuống biển. Chỉ trong một ngày, hơn hai mươi chiến thuyền của giặc đã bị đánh đắm. Quân giặc vô cùng hoảng sợ, phái người giỏi bơi lặn xuống dò xét. Họ phát hiện Yết Kiêu đang khoan tàu, nhưng không ai địch lại được ông.
Sau đó, tướng giặc dùng ống dòm thủy tinh để quan sát dưới nước và phát hiện Yết Kiêu đi lại dưới đáy biển như đi trên đất liền. Chúng dùng vó sắt chụp bắt được ông. Quân giặc tra hỏi Yết Kiêu: “Nước ngươi có bao nhiêu người tài lặn như ngươi?”. Yết Kiêu dõng dạc đáp: “Không kể những người có thể lặn mười ngày không lên, riêng những người giỏi như ta thì cả trăm chiếc thuyền của các ngươi cũng không chở hết. Hiện giờ, ở dưới biển lớp này vừa lên thì lớp khác đã xuống, không bao giờ vắng người.”
Quân giặc kinh hãi, dụ dỗ Yết Kiêu chỉ điểm những người tài giỏi khác để bắt, hứa sẽ hậu thưởng. Yết Kiêu giả vờ đồng ý. Chúng dẫn ông cùng mười tên lính ra biển bằng thuyền nhỏ. Thừa lúc quân giặc sơ hở, ông nhảy xuống biển trốn thoát.
Quân giặc thiệt hại nặng nề, lại nghe Yết Kiêu nói nước Nam có nhiều người tài giỏi nên đành rút quân về nước. Nhà vua vô cùng cảm kích, phong Yết Kiêu làm Đại Vương. Sau khi ông qua đời, nhân dân lập đền thờ ông ở cửa Vạn Ninh và nhiều nơi khác để tưởng nhớ công lao to lớn của ông. Truyền thuyết Yết Kiêu mãi là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam.
