Trước nguy cơ xâm lược của nhà Tống, một triều đại hùng mạnh phương Bắc, đặt Đại Việt vào tình thế nguy nan, Lý Thường Kiệt đã thể hiện tầm nhìn chiến lược sắc bén và quyết đoán. Thay vì thụ động phòng thủ, ông chủ trương “tiên phát chế nhân” – chủ động tiến công trước để giành lợi thế, làm suy yếu địch, và bảo vệ bờ cõi.
Chủ trương “tiến công trước để tự vệ” của Lý Thường Kiệt không chỉ là một kế sách quân sự mà còn là một tư tưởng chính trị sâu sắc. Nó thể hiện tinh thần chủ động, tự cường, dám đối đầu với kẻ thù mạnh hơn để bảo vệ nền độc lập và chủ quyền của dân tộc.
Để thực hiện chủ trương này, Lý Thường Kiệt đã chỉ huy quân đội Đại Việt tấn công vào các căn cứ quân sự của nhà Tống trên đất Ung Châu, Khâm Châu và Liêm Châu (Quảng Tây, Trung Quốc ngày nay) vào năm 1075. Cuộc tấn công này gây cho nhà Tống những thiệt hại nặng nề, làm chậm quá trình chuẩn bị xâm lược Đại Việt, đồng thời thể hiện cho quân Tống thấy quyết tâm bảo vệ Tổ quốc của quân và dân Đại Việt.
Sau khi “tiên phát chế nhân”, Lý Thường Kiệt chủ động rút quân về nước, xây dựng phòng tuyến vững chắc trên sông Như Nguyệt (sông Cầu ngày nay) để chuẩn bị cho cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược. Ông cho đắp lũy, xây thành, bố trí quân đội, tích trữ lương thực, sẵn sàng nghênh chiến.
Không chỉ chuẩn bị về mặt quân sự, Lý Thường Kiệt còn chú trọng đến việc củng cố tinh thần chiến đấu của quân sĩ và nhân dân. Ông cho người làm bài thơ “Nam quốc sơn hà” (thường được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của Việt Nam) để khích lệ lòng yêu nước, ý chí quyết chiến, quyết thắng của dân tộc. Bài thơ đã vang vọng trên sông Như Nguyệt, tiếp thêm sức mạnh cho quân và dân Đại Việt trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống.
Chủ trương “tiến công trước để tự vệ” của Lý Thường Kiệt là một quyết định táo bạo, sáng suốt, thể hiện tầm nhìn chiến lược vượt bậc của một nhà quân sự thiên tài. Nhờ chủ trương này, quân và dân Đại Việt đã giành thắng lợi vẻ vang trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống, bảo vệ vững chắc nền độc lập và chủ quyền của đất nước. Kế sách “tiên phát chế nhân” của Lý Thường Kiệt mãi là một bài học quý giá về tinh thần chủ động, sáng tạo trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
