Trước Chiến tranh Thế giới thứ nhất, xã hội Việt Nam là một bức tranh đa dạng với nhiều giai cấp và tầng lớp khác nhau, phản ánh sự chuyển đổi kinh tế – xã hội dưới tác động của thực dân Pháp. Sự phân tầng này không chỉ dựa trên sở hữu đất đai mà còn hình thành do sự phát triển của các ngành nghề mới.
Ba giai cấp chính thời kỳ này bao gồm:
-
Nông dân: Chiếm số lượng áp đảo trong dân số, nông dân là lực lượng sản xuất chính trong nền kinh tế nông nghiệp. Họ canh tác trên ruộng đất, nộp tô thuế cho địa chủ và chính quyền thực dân. Cuộc sống của nông dân vô cùng khó khăn, chịu nhiều áp bức, bóc lột.
-
Địa chủ: Là những người sở hữu phần lớn đất đai. Họ có quyền lực kinh tế và chính trị lớn, chi phối đời sống của nông dân. Địa chủ bóc lột nông dân thông qua tô, tức và các hình thức khác.
-
Công nhân: Giai cấp công nhân mới hình thành do sự phát triển của các ngành công nghiệp, khai thác mỏ và giao thông vận tải. Mặc dù số lượng còn ít, nhưng công nhân dần trở thành một lực lượng xã hội quan trọng, có tinh thần đấu tranh chống lại áp bức, bóc lột.
Ngoài ra, còn có hai tầng lớp phụ đáng chú ý:
-
Tư sản: Tầng lớp tư sản Việt Nam hình thành dưới tác động của chính sách khai thác thuộc địa của Pháp. Họ chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ và một số ngành công nghiệp nhẹ. Tư sản Việt Nam có xu hướng liên kết với tư bản Pháp để làm giàu, nhưng cũng có một bộ phận có tinh thần dân tộc, tham gia vào các phong trào yêu nước.
-
Tiểu tư sản: Bao gồm những người làm nghề tự do, tiểu thương, viên chức, trí thức… Tầng lớp này có trình độ học vấn nhất định, có ý thức về quyền lợi của mình và thường tham gia vào các hoạt động chính trị, văn hóa.
Alt: Học sinh trường Bưởi (nay là trường THPT Chu Văn An), một biểu tượng của tầng lớp trí thức tiểu tư sản tại Hà Nội đầu thế kỷ 20.
Sự tồn tại của các giai cấp và tầng lớp khác nhau với những quyền lợi và mâu thuẫn riêng đã tạo nên một xã hội Việt Nam đầy biến động trước Chiến tranh thế giới thứ nhất. Cơ cấu xã hội này không chỉ phản ánh sự chuyển đổi kinh tế mà còn là tiền đề cho những cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc sau này. Sự phân hóa giai cấp sâu sắc, đặc biệt là mâu thuẫn giữa nông dân và địa chủ, công nhân và tư bản, đã tạo điều kiện cho các phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu độc lập dân tộc và tự do cho người dân.
