Trong thế giới sử thi, ngôn ngữ không chỉ đơn thuần là phương tiện giao tiếp mà còn là công cụ mạnh mẽ để khắc họa tính cách, phẩm chất và vị thế của nhân vật, đặc biệt là những người anh hùng. Lời nói của người anh hùng trong sử thi không chỉ thể hiện suy nghĩ, cảm xúc mà còn phản ánh bản lĩnh, trí tuệ và tầm nhìn của họ, đồng thời góp phần quan trọng trong việc xây dựng hình tượng người anh hùng lý tưởng trong tâm thức cộng đồng.
Trong bài “Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây”, lời thoại của Đăm Săn là minh chứng rõ nét cho điều này. Chúng ta hãy cùng phân tích một số lời thoại tiêu biểu của Đăm Săn để hiểu rõ hơn về vai trò và ý nghĩa của lời nói trong việc xây dựng hình tượng người anh hùng sử thi.
Một trong những yếu tố quan trọng nhất mà lời nói của người anh hùng thể hiện là lòng dũng cảm và sự tự tin. Khi Đăm Săn thách đấu Mtao Mxây, lời nói của chàng vang vọng sự kiên quyết, không hề run sợ:
“Ơ diêng, ơ diêng, xuống đây! Ta thách ngươi đọ đao với ta đấy!”
Câu thoại này không chỉ là lời thách đấu mà còn là tuyên ngôn về sức mạnh và bản lĩnh của Đăm Săn. Nó khẳng định sự tự tin tuyệt đối vào khả năng của bản thân, sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách, hiểm nguy.
Không chỉ thể hiện lòng dũng cảm, lời nói của Đăm Săn còn bộc lộ phẩm chất cao thượng và tinh thần thượng võ. Khi Mtao Mxây định chơi trò hèn hạ, đâm lén Đăm Săn, chàng đã lên tiếng:
“Sao ta lại đâm ngươi khi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến cả con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!”
Câu nói này vừa thể hiện sự khinh bỉ đối với hành vi hèn hạ của đối thủ, vừa khẳng định tinh thần thượng võ của Đăm Săn, không chấp nhận những trò gian trá, đâm sau lưng. Việc so sánh Mtao Mxây với “con lợn nái” cũng cho thấy sự thông minh, sắc sảo trong cách sử dụng ngôn ngữ của Đăm Săn, vừa mỉa mai, vừa thể hiện sự coi thường đối thủ.
Ngoài ra, lời nói của Đăm Săn còn thể hiện sự quan tâm, tình yêu thương đối với cộng đồng. Sau khi chiến thắng Mtao Mxây, chàng đã kêu gọi mọi người cùng chung vui, chia sẻ chiến thắng:
“Ơ các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu bắt trâu! (…) Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta … chậu thau âu đồng nhiều không còn chỗ để”
Lời kêu gọi này cho thấy Đăm Săn không chỉ là một chiến binh dũng cảm mà còn là một người lãnh đạo tài ba, luôn đặt lợi ích của cộng đồng lên trên hết. Chàng biết ơn sự ủng hộ của mọi người và mong muốn chia sẻ niềm vui chiến thắng với tất cả.
Tóm lại, trong sử thi, lời nói của nhân vật người anh hùng có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Nó không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là công cụ để thể hiện tính cách, phẩm chất và vị thế của người anh hùng. Qua lời nói, người đọc có thể cảm nhận được lòng dũng cảm, sự tự tin, tinh thần thượng võ, lòng yêu thương cộng đồng và những phẩm chất cao đẹp khác của người anh hùng, từ đó xây dựng nên hình tượng người anh hùng lý tưởng trong tâm thức. Lời nói của Đăm Săn trong “Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây” là một minh chứng tiêu biểu cho điều này.
