Trong đời sống, sự tự tin không chỉ thể hiện qua lời nói hùng hồn hay dáng vẻ bề ngoài mạnh mẽ. Nó còn ẩn chứa trong những hành động nhỏ bé, những quyết định thầm lặng và cách chúng ta đối diện với khó khăn, thử thách. Đoạn trích từ tác phẩm “Vợ nhặt” của Kim Lân là một minh chứng sâu sắc cho điều này.
Bữa ăn ngày đói được miêu tả chân thực, thảm hại: “Giữa cái mẹt rách có độc một lùm rau chuối thái rối, và một đĩa muối ăn với cháo”. Sự thiếu thốn vật chất hiện hữu, nhưng điều đáng quý là tinh thần lạc quan và sự gắn kết gia đình vẫn được duy trì. Bà cụ, dù tuổi cao sức yếu, vẫn cố gắng kể chuyện vui, vẽ ra một tương lai tươi sáng để động viên con cháu.
“Tràng ạ. Khi nào có tiền ta mua lấy đôi gà. Tao tin rằng cái chỗ đầu bếp kia làm cái chuồng gà thì tiện quá. Này ngoảnh đi ngoảnh lại chả mấy mà có ngay đàn gà cho mà xem…” Lời nói của bà cụ không chỉ là ước mơ giản dị về một cuộc sống no đủ hơn, mà còn là niềm tin vào tương lai, vào khả năng vượt qua nghịch cảnh. Tràng, từ chỗ lầm lì, thô kệch, trở nên “ngoan ngoãn” hơn, thể hiện sự thay đổi trong tâm hồn khi cảm nhận được tình yêu thương và trách nhiệm gia đình.
Tuy nhiên, niềm vui ngắn ngủi nhanh chóng tan biến khi bà cụ mang ra món “chè khoán”. Thực chất đó là cám, thứ mà đến “xóm ta khối nhà còn chả có cám mà ăn đấy”. Sự thật trần trụi về cái đói hiện ra, phơi bày sự khốn cùng của người dân trong nạn đói. “Miếng cám đắng chát và nghẹn bứ trong cổ” của Tràng, không chỉ là vị giác, mà còn là vị đắng của cuộc đời, của sự tủi nhục và bất lực.
Nghệ thuật miêu tả tâm lý của Kim Lân trong đoạn trích này vô cùng tinh tế. Ông không chỉ diễn tả trực tiếp cảm xúc của nhân vật, mà còn thông qua hành động, lời nói, và đặc biệt là qua những chi tiết nhỏ nhặt như bữa ăn, món chè cám để khắc họa sâu sắc sự giằng xé trong tâm hồn họ. Sự lạc quan cố gắng duy trì bị lung lay trước thực tế khắc nghiệt, nhưng tình yêu thương và niềm hy vọng vẫn âm ỉ cháy, giúp họ có thêm sức mạnh để đối diện với tương lai. Chính sự chân thực và sâu sắc trong cách miêu tả tâm lý nhân vật đã làm nên giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm “Vợ nhặt”.
