Trong chọn giống cây trồng, tự thụ phấn là một phương pháp được sử dụng để tạo ra các dòng thuần. Tuy nhiên, nó không phải lúc nào cũng là lựa chọn tối ưu cho mọi mục tiêu. Vậy, vì sao Trong Chọn Giống Cây Trồng Người Ta Không Dùng Phương Pháp Tự Thụ Phấn để đạt được một số mục tiêu nhất định?
Tự thụ phấn bắt buộc, khi được thực hiện liên tục qua nhiều thế hệ (thường là 5-7 thế hệ), sẽ dẫn đến việc tạo ra các dòng thuần, tức là các cá thể đồng hợp tử về các gen mà nhà chọn giống quan tâm. Dòng thuần là nền tảng quan trọng để đánh giá và khai thác các đặc tính di truyền mong muốn.
Tuy nhiên, việc lạm dụng tự thụ phấn có thể gây ra những hậu quả không mong muốn.
-
Giảm tính đa dạng di truyền: Tự thụ phấn làm giảm sự đa dạng di truyền trong quần thể. Điều này có nghĩa là quần thể trở nên dễ bị tổn thương hơn trước các thay đổi của môi trường hoặc sự tấn công của dịch bệnh.
-
Suy thoái giống: Tự thụ phấn liên tục có thể dẫn đến hiện tượng suy thoái giống, biểu hiện ở việc giảm sức sống, năng suất và khả năng chống chịu của cây trồng. Hiện tượng này xảy ra do sự tích lũy các gen lặn có hại trong dòng thuần.
Ảnh minh họa cây lúa đang trong quá trình tự thụ phấn, một quy trình quan trọng trong tạo dòng thuần nhưng cần được kiểm soát để tránh suy thoái giống.
- Khó tạo ra các tổ hợp gen mới: Tự thụ phấn hạn chế khả năng tạo ra các tổ hợp gen mới, điều này đặc biệt quan trọng khi nhà chọn giống muốn kết hợp các đặc tính tốt từ nhiều nguồn khác nhau vào một giống cây trồng duy nhất.
Để khắc phục những hạn chế này, các nhà chọn giống thường kết hợp tự thụ phấn với các phương pháp khác như lai hữu tính.
-
Lai hữu tính: Đây là phương pháp quan trọng để tạo ra sự đa dạng di truyền và kết hợp các đặc tính mong muốn. Bằng cách lai giữa các dòng thuần khác nhau, nhà chọn giống có thể tạo ra các tổ hợp gen mới, cải thiện năng suất, chất lượng và khả năng chống chịu của cây trồng.
-
Chọn lọc: Sau khi lai tạo, quá trình chọn lọc được tiến hành để chọn ra những cá thể mang các đặc tính tốt nhất. Quá trình này có thể kéo dài qua nhiều thế hệ, kết hợp với các kỹ thuật phân tích di truyền hiện đại để đảm bảo rằng các đặc tính mong muốn được ổn định và di truyền cho các thế hệ sau.
Hình ảnh minh họa quá trình lai giống lúa, phương pháp quan trọng giúp tạo ra giống mới với năng suất và khả năng kháng bệnh cao hơn.
Như vậy, trong chọn giống cây trồng người ta không dùng phương pháp tự thụ phấn để duy trì sự đa dạng di truyền, ngăn ngừa suy thoái giống, và tạo ra các tổ hợp gen mới. Việc kết hợp tự thụ phấn với các phương pháp khác là cần thiết để tạo ra các giống cây trồng tốt hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của sản xuất nông nghiệp hiện đại.
