Câu tục ngữ “Trăng Quầng Thì Hạn Trăng Tán Thì Mưa” là một kinh nghiệm quý báu được truyền lại từ bao đời nay, giúp người Việt Nam dự đoán thời tiết dựa trên các hiện tượng quang học xung quanh mặt trăng. Vậy, ẩn sau câu nói này là những kiến thức khoa học nào? Liệu kinh nghiệm dân gian này có còn chính xác trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay?
“Quầng” và “tán” thực chất là những hiện tượng quang học tự nhiên, không phải là điều gì huyền bí hay điềm báo siêu nhiên. Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần xem xét chúng dưới góc độ vật lý.
Trăng quầng dự báo hạn hán: Hiện tượng quầng xảy ra khi ánh sáng mặt trăng khúc xạ qua các tinh thể băng nhỏ li ti lơ lửng ở tầng cao của khí quyển. Điều này thường xảy ra khi thời tiết khô hanh, ít mây, tạo điều kiện cho các tinh thể băng hình thành. Vòng sáng trắng có bán kính khoảng 22 độ quanh mặt trăng chính là dấu hiệu cho thấy bầu khí quyển đang rất khô, báo hiệu những ngày oi bức và thiếu mưa sắp tới. Quầng càng rõ nét, khả năng hạn hán càng cao.
Ngược lại, hiện tượng “tán” lại liên quan đến sự hiện diện của hơi nước và mây trong khí quyển.
Trăng tán báo hiệu mưa: “Tán” hình thành do sự nhiễu xạ ánh sáng khi mặt trăng chiếu qua các giọt nước nhỏ trong mây. Khi ánh sáng đi qua các giọt nước này, nó bị phân tách thành các màu sắc khác nhau và tạo ra các vòng tròn đồng tâm nhiều màu bao quanh mặt trăng. Đây là dấu hiệu cho thấy không khí ẩm, có nhiều mây và khả năng mưa sắp xảy ra là rất cao. Màu sắc càng rực rỡ, dự báo mưa càng lớn.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng kinh nghiệm dân gian không phải lúc nào cũng đúng tuyệt đối. Thời tiết là một hệ thống phức tạp và chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau.
Trên thực tế, có những trường hợp trăng có thể xuất hiện cả quầng và tán cùng một lúc, tùy thuộc vào mật độ và vị trí của các tầng mây trong khí quyển. Ngoài ra, việc trời oi bức (khi có trăng quầng) cũng có thể dẫn đến sự chênh lệch áp suất, gây ra gió, bão và mưa, thậm chí là ngay sau đó.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, các hiện tượng thời tiết trở nên khó dự đoán hơn. Do đó, việc kết hợp kinh nghiệm dân gian với các phương pháp dự báo khoa học hiện đại là cần thiết để đưa ra những nhận định chính xác nhất về thời tiết. Câu tục ngữ “Trăng quầng thì hạn trăng tán thì mưa” vẫn là một bài học quý giá, nhắc nhở chúng ta về sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên, đồng thời khuyến khích chúng ta quan sát và học hỏi từ thế giới xung quanh.
