Bài thơ “Hạt gạo làng ta” của Trần Đăng Khoa là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước và sự trân trọng đối với những người nông dân làm ra hạt gạo. Dưới đây là phần trả lời chi tiết các câu hỏi trong sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 (Kết nối tri thức) về bài thơ này, giúp các em hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa và giá trị của tác phẩm.
Câu 1: Ở khổ thơ thứ nhất, chi tiết nào cho thấy hạt gạo được kết tinh từ những tinh tuý của thiên nhiên?
Hạt gạo không chỉ đơn thuần là một loại lương thực, mà còn là sự kết tinh của những điều quý giá nhất từ thiên nhiên. Trong khổ thơ đầu, tác giả đã sử dụng những hình ảnh giàu sức gợi để miêu tả điều này.
Những chi tiết cho thấy hạt gạo được kết tinh từ những tinh tuý của thiên nhiên trong khổ thơ thứ nhất là:
- Vị phù sa của sông Kinh Thầy: Phù sa là lớp đất màu mỡ do sông bồi đắp, mang lại dinh dưỡng cho cây lúa.
- Hương sen thơm trong hồ nước đầy: Hương sen tượng trưng cho sự thanh khiết, cao quý, làm cho hạt gạo thêm phần thơm ngon.
- Lời mẹ hát ngọt bùi đắng cay: Lời ru của mẹ chứa đựng tình yêu thương, sự vất vả, hy sinh, thấm đẫm vào hạt gạo.
Câu 2: Bài thơ cho thấy nét đẹp gì của người nông dân trong quá trình làm ra hạt gạo? Nét đẹp ấy được thể hiện qua những hình ảnh nào?
Bài thơ “Hạt gạo làng ta” không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của hạt gạo mà còn khắc họa rõ nét những phẩm chất cao đẹp của người nông dân. Đó là sự cần cù, chịu thương chịu khó, sự gắn bó sâu sắc với ruộng đồng và tinh thần lạc quan, yêu đời.
Nét đẹp của người nông dân trong quá trình làm ra hạt gạo được thể hiện qua những hình ảnh:
- Có bão tháng Bảy, có mưa tháng Ba: Người nông dân dãi nắng dầm mưa, vượt qua những khó khăn của thời tiết để chăm sóc lúa.
- Giọt mồ hôi sa/ Những trưa tháng Sáu/ Nước như ai nấu/ Chết cả cá cờ/ Cua ngoi lên bờ/ Mẹ em xuống cấy…: Hình ảnh người mẹ vẫn miệt mài cấy lúa giữa cái nắng gay gắt, thể hiện sự nhẫn nại và tình yêu lao động.
- Những năm bom Mỹ/ Trút trên mái nhà/ Những năm cây súng/ Theo người đi xa/ Những năm băng đạn/ Vàng như lúa đồng: Dù trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, người nông dân vẫn kiên cường bám trụ đồng ruộng, góp phần vào công cuộc kháng chiến.
Câu 3: Hai dòng thơ “Bát cơm mùa gặt/ Thơm hào giao thông” gợi cho em suy nghĩ gì? Em chọn ý nào dưới đây? Vì sao?
- A. Trong kháng chiến, người nông dân là hậu phương vững chắc.
- B. Người nông dân luôn kề vai sát cánh cùng các chiến sĩ bộ đội.
- C. Mối quan hệ gắn bó giữa hậu phương và tiền tuyến.
Em chọn ý C. Mối quan hệ gắn bó giữa hậu phương và tiền tuyến.
Hai dòng thơ “Bát cơm mùa gặt/ Thơm hào giao thông” gợi lên một hình ảnh ấm áp, xúc động về sự sẻ chia giữa hậu phương và tiền tuyến trong thời chiến. Bát cơm được làm từ hạt gạo của làng, thấm đượm mồ hôi và công sức của người nông dân, được gửi ra tiền tuyến để nuôi dưỡng những người lính chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. “Thơm hào giao thông” không chỉ là hương vị của cơm mà còn là tình cảm, sự tin tưởng, và hy vọng của người dân gửi gắm đến những người lính nơi chiến trường.
Câu 4: Các bạn nhỏ đã đóng góp những gì để làm ra hạt gạo?
Dù còn nhỏ tuổi, các bạn nhỏ trong bài thơ cũng đã góp phần không nhỏ vào việc làm ra hạt gạo. Sự đóng góp của các bạn tuy nhỏ bé nhưng lại rất đáng quý, thể hiện tinh thần yêu lao động và ý thức trách nhiệm với cộng đồng.
Các bạn nhỏ đã đóng góp:
- Sớm nào chống hạn/ Vục mẻ miệng gàu: Các bạn giúp tưới nước cho lúa trong những ngày hạn hán.
- Trưa nào bắt sâu/ Lúa cao rát mặt: Các bạn bắt sâu để bảo vệ lúa khỏi sâu bệnh.
- Chiều nào gánh phân/ Quang trành quết đất: Các bạn gánh phân bón cho lúa, giúp lúa phát triển tốt.
Câu 5: Trong bài thơ, vì sao hạt gạo được gọi là “hạt vàng” (ý nói quý như vàng)? Chọn câu trả lời dưới đây hoặc nêu ý kiến của em.
- A. Vì hạt gạo nuôi sống con người từ bao đời nay.
- B. Vì hạt gạo kết tinh từ những tinh tuý của đất trời.
- C. Vì hạt gạo chứa đựng bao mồ hôi, công sức của người nông dân.
Em chọn câu trả lời: C. Vì hạt gạo chứa đựng bao mồ hôi, công sức của người nông dân.
Hạt gạo được gọi là “hạt vàng” không chỉ vì nó có giá trị dinh dưỡng cao, nuôi sống con người từ bao đời nay, mà còn vì nó là kết quả của biết bao mồ hôi, công sức, sự cần cù và nhẫn nại của người nông dân. Trong từng hạt gạo nhỏ bé ấy chứa đựng cả tấm lòng, tình yêu thương và sự hy sinh của những người làm ra nó. Vì vậy, hạt gạo xứng đáng được trân trọng như vàng.
Bài thơ “Hạt gạo làng ta” là một bài ca về tình yêu quê hương, đất nước, về sự trân trọng đối với những người lao động và giá trị của hạt gạo. Hy vọng rằng, qua việc trả lời các câu hỏi trên, các em sẽ hiểu sâu sắc hơn về bài thơ và thêm yêu quý những giá trị truyền thống của dân tộc.
