Nam Cao, bậc thầy hiện thực trong văn học Việt Nam, đã khắc họa chân thực cuộc sống người nông dân nghèo khổ trong xã hội cũ. “Tư Cách Mõ” là một trong những tác phẩm tiêu biểu, phản ánh sâu sắc bi kịch tha hóa của con người dưới áp bức. Dưới đây là tóm tắt chi tiết tác phẩm này.
Truyện xoay quanh nhân vật Lộ, một người nông dân hiền lành, chất phác. Cuộc sống của anh vốn bình dị, gắn liền với ruộng đồng và những công việc lam lũ.
Nhưng rồi, anh được giao cho công việc mõ làng. Đây là một bước ngoặt lớn trong cuộc đời Lộ, bởi lẽ, trong xã hội xưa, “mõ” là một chức dịch thấp kém, bị người đời khinh rẻ và gắn liền với sự tham lam, nhũng nhiễu.
Ban đầu, Lộ không màng đến những lời đàm tiếu. Anh chỉ nghĩ đơn giản là làm thêm để kiếm sống. Tuy nhiên, những lời xỉa xói, miệt thị của dân làng dần dần ăn sâu vào tâm trí Lộ. Họ luôn miệng nói “tham như mõ”, coi thường và xa lánh anh.
Dần dà, Lộ cảm thấy bất mãn, uất ức. Anh tự hỏi: “Tại sao mình lại bị đối xử như vậy? Tại sao người ta cứ khăng khăng cho rằng mõ là tham lam?”. Sự dồn nén lâu ngày khiến Lộ quyết định “sống đúng” với những gì người đời gán cho anh.
Anh bắt đầu lợi dụng chức quyền để vơ vét, nhũng nhiễu dân làng. Lộ trở nên tham lam, xảo quyệt, sẵn sàng làm mọi việc để kiếm tiền. Anh không còn là người nông dân hiền lành, chất phác ngày nào.
Sự tha hóa của Lộ không chỉ là bi kịch cá nhân, mà còn là lời tố cáo đanh thép đối với xã hội thực dân nửa phong kiến. Chính sự áp bức, bóc lột và những định kiến xã hội đã đẩy người nông dân vào con đường tội lỗi.
Nam Cao đã xây dựng nhân vật Lộ một cách chân thực, sinh động. Người đọc vừa thương cảm cho số phận của anh, vừa phẫn nộ trước sự tha hóa của anh. Tác phẩm “Tư Cách Mõ” là một lời cảnh tỉnh sâu sắc về nhân phẩm con người và những hệ lụy của một xã hội bất công.
“Tư Cách Mõ” không chỉ là một câu chuyện về sự tha hóa, mà còn là một bài học về sự thấu hiểu và lòng nhân ái. Chúng ta cần nhìn nhận con người trong hoàn cảnh cụ thể, thay vì vội vàng phán xét và lên án. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.