“Tôi yêu chất người đầu tiên
Những giọt sương lặn vào lá cỏ
Qua nắng gắt, qua bão tố
Vẫn giữ lại cái mát lành đầy sức mạnh
Vẫn long lanh bình thản trước vầng dương”
Thanh Thảo đã khắc họa một cách tinh tế và sâu sắc vẻ đẹp tiềm ẩn của “chất người” – những phẩm chất cao quý, đáng trân trọng trong mỗi cá nhân. Vậy, “chất người” là gì? Và vẻ đẹp ấy được thể hiện như thế nào qua lăng kính văn học, đặc biệt là qua các nhân vật trong chương trình Ngữ văn 11?
1. Giải thích về “Chất Người”
“Chất người” ở đây được hiểu là phần tinh túy nhất trong tâm hồn mỗi con người, những giá trị nhân văn cốt lõi như lòng trắc ẩn, sự lương thiện, khát vọng sống và yêu thương. Nó là nguồn sức mạnh nội tại giúp con người vượt qua khó khăn, giữ vững bản chất tốt đẹp ngay cả trong hoàn cảnh khắc nghiệt nhất. Hình ảnh “giọt sương lặn vào lá cỏ” là một ẩn dụ tuyệt đẹp cho sự nhỏ bé, khiêm nhường nhưng lại chứa đựng sức sống mãnh liệt, tinh khiết. Giọt sương, dù trải qua “nắng gắt, bão tố”, vẫn giữ được “cái mát lành đầy sức mạnh”, “long lanh bình thản trước vầng dương”.
Vẻ đẹp của chất người được ví như giọt sương mai, thuần khiết và kiên cường, tồn tại và tỏa sáng dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt.
2. Tại Sao “Chất Người” Lại Quan Trọng?
“Chất người” là nền tảng để xây dựng một xã hội tốt đẹp. Khi mỗi cá nhân đều trân trọng và nuôi dưỡng những giá trị nhân văn trong mình, xã hội sẽ trở nên văn minh, nhân ái và tràn đầy tình yêu thương. Ngược lại, khi “chất người” bị xói mòn, xã hội sẽ đối mặt với nhiều vấn đề như bạo lực, bất công và sự suy thoái đạo đức. Văn học có vai trò quan trọng trong việc khơi gợi và nuôi dưỡng “chất người” trong mỗi chúng ta, giúp chúng ta nhận ra vẻ đẹp tiềm ẩn trong tâm hồn và hướng tới những giá trị tốt đẹp.
3. “Chất Người” Qua Các Tác Phẩm Văn Học
a. Chí Phèo – Bi Kịch Của Một Con Người Bị Tước Đoạt Nhân Tính
Trong truyện ngắn “Chí Phèo” của Nam Cao, chúng ta thấy rõ bi kịch của một con người bị xã hội tước đoạt nhân tính. Từ một thanh niên hiền lành, lương thiện, Chí Phèo bị đẩy vào con đường tha hóa, trở thành một kẻ lưu manh, côn đồ. Tuy nhiên, sâu thẳm trong tâm hồn Chí Phèo vẫn còn những khao khát lương thiện, được yêu thương và sống một cuộc đời bình dị. Tình yêu của Thị Nở đã khơi dậy “chất người” trong Chí, giúp anh nhận ra giá trị của cuộc sống và muốn làm lại cuộc đời. Nhưng xã hội không cho anh cơ hội đó. Cái chết của Chí Phèo là một lời tố cáo đanh thép đối với xã hội bất công đã đẩy con người vào bi kịch.
Chí Phèo, biểu tượng cho sự đấu tranh giữa thiện và ác trong con người, dù bị vùi dập vẫn khao khát cuộc sống lương thiện.
b. Quản Ngục – Sự Tỏa Sáng Của Thiên Lương Trong Bóng Tối
Trong “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, nhân vật Quản Ngục là một điển hình cho “chất người” cao đẹp. Dù làm việc trong môi trường khắc nghiệt, đầy rẫy tội ác, Quản Ngục vẫn giữ được tấm lòng trong sáng, yêu cái đẹp và trân trọng những người tài đức. Sự gặp gỡ với Huấn Cao, một người nghệ sĩ tài hoa và khí phách, đã đánh thức “chất người” trong Quản Ngục, giúp ông nhận ra giá trị của cái đẹp và sự tự do. Quản Ngục đã vượt qua những ràng buộc của địa vị và quyền lực để bảo vệ và trân trọng cái đẹp, thể hiện một tấm lòng cao cả và đáng kính.
Quản Ngục, một tâm hồn thanh cao, trân trọng cái đẹp và vượt lên trên hoàn cảnh để bảo vệ những giá trị nhân văn.
4. Ý Nghĩa Của Việc Trân Trọng “Chất Người”
Việc trân trọng và nuôi dưỡng “chất người” có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với mỗi cá nhân và toàn xã hội. Nó giúp chúng ta sống một cuộc đời ý nghĩa, hạnh phúc và đóng góp vào sự phát triển của cộng đồng. Văn học, với vai trò là một công cụ mạnh mẽ, có thể giúp chúng ta khám phá và trân trọng “chất người” trong chính mình và trong những người xung quanh, từ đó xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn. “Tôi Yêu Chất Người đầu Tiên” – đó không chỉ là một câu thơ, mà còn là một lời kêu gọi, một niềm tin vào sức mạnh của những giá trị nhân văn cao đẹp.
