Nguyễn Tuân, một nghệ sĩ lớn suốt đời đi tìm cái đẹp, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong văn học Việt Nam hiện đại. Tùy bút “Người lái đò Sông Đà” là kết quả của chuyến đi gian khổ nhưng đầy hứng khởi đến miền Tây Bắc, nơi ông tìm kiếm “thứ vàng mười đã qua thử lửa” trong tâm hồn con người và vẻ đẹp của thiên nhiên.
Đoạn trích này nằm ở phần giữa tác phẩm, sau khi người lái đò vượt qua thác dữ. Sông Đà hiện lên với vẻ đẹp trữ tình, khác hẳn sự hùng vĩ trước đó.
Từ trên cao, Sông Đà như một dải lụa mềm mại, uốn lượn giữa núi rừng. Nó không còn là con sông hung bạo mà Nguyễn Tuân từng mô tả, mà trở thành một “áng tóc trữ tình” của người thiếu nữ Tây Bắc.
Sông Đà hiện lên như mái tóc dài, mềm mại của người thiếu nữ Tây Bắc, ôm lấy núi rừng hùng vĩ, tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình.
Vẻ đẹp của Sông Đà hòa quyện với núi rừng Tây Bắc, được điểm tô bởi hoa ban trắng tinh khôi, hoa gạo đỏ rực và làn khói bếp cuồn cuộn từ nương rẫy.
Khói lam từ nương rẫy hòa quyện với sương sớm, tạo nên một lớp voan mờ ảo, che phủ Sông Đà, khiến vẻ đẹp của dòng sông thêm phần huyền bí và quyến rũ.
Nguyễn Tuân không chỉ miêu tả Sông Đà bằng thị giác, mà còn cảm nhận nó qua thời gian, phát hiện ra những sắc màu đa dạng của dòng sông. Mùa xuân, nước sông xanh ngọc bích, trong trẻo. Mùa thu, sông Đà “lừ lừ chín đỏ”, mang vẻ giận dữ. Ông khẳng định, chưa bao giờ sông Đà có màu đen ô nhục như thực dân Pháp đã gán cho nó.
Sông Đà mùa thu khoác lên mình chiếc áo màu đỏ sậm, ẩn chứa vẻ đẹp mạnh mẽ, đầy nội lực, thể hiện sự chuyển mình của thiên nhiên theo mùa.
“Tôi có bay tạt ngang qua Sông Đà mấy lần”, câu văn thể hiện sự gắn bó sâu sắc của Nguyễn Tuân với dòng sông và mảnh đất Tây Bắc. Không chỉ là một địa danh, Sông Đà trở thành một phần trong tâm hồn và ký ức của nhà văn.
Qua những trang văn của Nguyễn Tuân, Sông Đà không chỉ là thiên nhiên, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật vô giá. Ông ca ngợi vẻ đẹp của dòng sông, đồng thời thể hiện tình yêu nước tha thiết và niềm tự hào với quê hương, xứ sở.
